Jedno Miasto Trzy Kultury przywoła „Więzione za wolność” w bydgoskim Fordonie

„Więzione za wolność” - pod takim tytułem odbędzie się szósta już edycja wydarzenia Jedno Miasto Trzy Kultury, na które w niedzielę (4 grudnia 2022 r.) zaprasza Stowarzyszenie Miłośników Starego Fordonu.

- W tym roku poświęcamy je kobietom z Podziemia Niepodległościowego, więzionym w latach 1945-1956 w Fordonie. Kobiety, które były żołnierzami walczącymi o wolność Polski, nagle trafiały na sale rozpraw i dostawały wyroki (od tych najmniejszych 2-5 lat po dożywocie), bo nowy, narzucony nam, system komunistyczny widział w nich wrogów. Były więzione za to, że chciały wolności i demokracji w normalnym tego słowa znaczeniu. Wiele z nich nie miało nawet tej satysfakcji dożyć wolnej Polski, o jaką walczyły. Dlatego właśnie „Więzione za wolność” przewodzą tegorocznej edycji naszego cyklicznego wydarzenia - wyjaśnia nam Damian Amon Rączka, wiceprezes Stowarzyszenia Miłośników Starego Fordonu.

„Więzione za wolność” - tak SMSF zatytułowało także konkurs na opracowanie projektów i wykonanie czterech murali, tworzących odrębne kompozycje na budynkach byłego więzienia, a obecnie Oddziału Zewnętrznego Aresztu Śledczego w Bydgoszczy-Fordonie. Przypomnijmy, elewacja od strony ul. Zakładowej ma przedstawiać mural, upamiętniający właśnie historię kobiet osadzonych za wolność. Rozstrzygnięcie artystycznego konkursu na murale zaplanowane jest zresztą jako jeden z punktów programu Jedno Miasto Trzy Kultury.

Zanim to jednak nastąpi, najpierw będzie okazja wyruszyć w wycieczkę, która o godz. 13 startuje z Rynku w Starym Fordonie. Przewodnikiem będzie Damian Amon Rączka, który oprowadzi wycieczkowiczów dookoła budynku dawnego więzienia, opowiadając o ludziach którzy odbywali tam wyroki i zdradzając, gdzie i co w obiekcie się znajdowało. Wielu zainteresowanych wycieczką pytało SMSF o możliwość wejścia do środka obecnego aresztu. Jak się dowiedzieliśmy, przy okazji najbliższej wyprawy nie będzie takiej możliwości, ale...

- Z Oddziałem Zewnętrznym Aresztu Śledczego Bydgoszcz-Fordon współpracujemy od wielu lat, przeprowadziliśmy też wstępne rozmowy na temat oprowadzania wycieczek wewnątrz obiektu i mamy zapewnienie, że w przyszłości będzie to możliwe. Zwłaszcza, że w areszcie odtworzono celę z lat 50., powstała także sala pamięci - zdradza nam Damian Amon Rączka, który 4 grudnia poprowadzi wycieczkowiczów także na cmentarz więzienny przy ul. Cechowej, by następnie przejść do synagogi (ogrzewanej), gdzie będzie mieć miejsce m.in. wystawa zdjęć oraz kilka prelekcji.

Jedna z prelekcji będzie poświęcona więzionym w okresie stalinowskim, o czym opowie przedstawiciel Aresztu Śledczego. Natomiast nasz rozmówca przytoczy historie kryminalno-polityczne.

- Wyszukałem najciekawsze życiorysy najbardziej znanych z więzionych tu kobiet , wśród których była, np. Bytomska, komunistka, czy Akińczówna, dziś by powiedziano „gangsterka”. Były to osoby z pierwszy stron gazet. Opowiem też o więziennym życiu w okresie międzywojennym i specyficznym sposobie zarządzania jednej grupy kobiet przez drugą - mówi Damian Amon Rączka.

Wśród więźniarek osadzonych w Fordonie byli także wspomniani już żołnierze Armii Krajowej i oficerowie Wojska Polskiego, w tym gen. Elżbieta Zawacka ps. „Zo”, mjr Irena Tomalak ps. „Maria” i Maria Szelągowska ps. „Rysia”, które stawały się mentorkami dla młodszych, mających zaledwie 17-19 lat, „Więzionych za wolność”.

- Kiedy mówi się o wojnie i Żołnierzach Wyklętych, zwykle wspomina się o „Ince”, ale przecież było całe mnóstwo kobiet, bez których wojny nie wygralibyśmy. Dlatego tak akcentujemy wkład kobiet w walki o wolność, bo tego wysiłku absolutnie nie możemy marginalizować. Stąd też nasz pomysł, by poświęcić im mural - dodaje Damian Amon Rączka.

W synagodze wyświetlony zostanie także wyjątkowy film dokumentalny pt. „Więzienie w Fordonie. Niezłomne 1992”.
- To bardzo cenny, bo to tak naprawdę jedyny zapis wspomnień bohaterek, które w większości opuściły już ten świat. I chociaż więzienie było miejscem strasznym, to z tych wspomnień przebija się młodość, ale także solidarność więzionych kobiet. Myślę, że to właśnie siła kobiet, żołnierek Polski Niepodległej, pozwoliła przetrwać zło, jakiego doświadczyły. Cieszę się, że będziemy mogli pokazać ten film mieszkańcom - mówi Damian Amon Rączka.

• 13.00 - Wycieczka „Więzione za Wolność”. Trasa: Rynek, Zakładowa, tereny nadwiślańskie, Kapeluszników, cmentarz więzienny, Bydgoska i synagoga
• 15.30 - wystawa zdjęć przed synagogą oraz prelekcja przedstawiciela Aresztu Śledczego nt. więzionych w latach 1935-1956
• 16.15 - rozstrzygnięcie konkursu prac dotyczących murali na elewacjach Oddziału Zewnętrznego Aresztu Śledczego w Fordonie
• 17.00 - Zbłońska, Akińczówna i Bytomska historie kryminalno-polityczne. Więzienie w Fordonie 1920-1939
• 17.45 - film dokumentalny „Więzienie w Fordonie. Niezłomne 1992”
• 18.30 - koncert zespołu Miód
• 19.30 - koncert Sztywny Pal Azji akustycznie. Synagoga w Fordonie-Bydgoszczy
• Wstęp wolny, na koncert obowiązują zaproszenia. Szczegóły na temat odbioru wejściówek na Facebooku SMSF TUTAJ