Kobieta na krańcu kraju, czyli bydgosko - toruńska historia sprzed lat

Zobacz wideo: Bydgoski Dzień Seniora świętowano w MCK-u

Po kolei jak najbardziej, zwłaszcza, że do rąk czytelników oddała właśnie SW „Czytelnik” już drugi tom zapisków niezwykłej kobiety. (O pierwszym entuzjastycznie wyrazili się Józef Hen, Wiesław Myśliwski. Eustachy Rylski. Tom zyskał tytuł “Książki października 2019 "Magazynu Literackiego Książki” oraz wyróżnienie "Wydarzenie Edytorskie Roku 2019”) Zofia Odrowąż - Pieniążkówna zapowiadała się na utalentowaną pianistkę, dramaty rodzinne musiały ją jednak odwieść od realizacji tych planów. Dobry los postawił na jej drodze Jana Skąpskiego, mężczyznę kochanego nie tylko z wzajemnością po grób, ale i sprawcę odmiany całego życia. Zofia przeniosła się z nim na małopolską, galicyjską wieś, urodziła dziewięcioro dzieci (siedmioro dożyło pełnoletności), okazała się nadzwyczaj zręczną, kreatywną, dynamiczną, otwartą na nowinki gospodynią, do tego aktywną społecznie i towarzysko kobietą. Znakomity zmysł obserwacyjny i talent niemal reporterski popchnęły ją do przenoszenia tych spostrzeżeń na papier.

Powstały w ten sposób tysiące stron zapisków, które jeden z jej licznych wnuków, Rafał, z pietyzmem przeniósł na papier. Rafała Skąpskiego (wieloletni wydawca, były szef PIW, były wiceprezes Polskiego Radia i wiceminister kultury, prezes Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek i prezes spółki Targi Książki) możemy traktować nieomalże jako drugiego autora cyklu. Benedyktyńska praca przy ustalaniu potężnych objętościowo źródeł, odniesień, osobowych przypisów, tworzeniu indeksów i tablic genealogicznych budzi wielki podziw. Autor wprowadzenia tłumaczy się nam nawet, że pandemia ograniczyła jego kwerendę! Rafał Skąpski będzie zresztą niedługo, 4. listopada o 18.00 gościem WiMBP w Bydgoszczy. Informacja o tyle ważna, że drugi tom wspomnień jego babki obejmuje czasy, gdy po „wielkiej wojnie”, opisanej w części pierwszej, liczna rodzina z dobytkiem postanowiła się przenieść na Pomorze, gdzie atrakcyjnym pomysłem dla gospodarnych ziemian była możliwość objęcia poniemieckich majątków. I szukała, i znalazła nowy port, rozpięty zawodowo i rodzinnie między Poznań, Bydgoszcz, Toruń, Brodnicę i Działdowo. Niełatwy proces formalny, biurokracja i cwaniactwo pośredników, kompletna odmienność i krajobrazu, i obyczajów w nowym sąsiedztwie, są przedmiotem drobiazgowych wspomnień Zofii Skąpskiej. Jak wspomniano, czyta się to jak pasjonującą powieść. Opisów ludzi, koneksji, codziennych relacji z najbliższymi, pociotkami, służbą, sąsiadami, urzędnikami nie oddałaby tak dynamicznie i plastycznie żadna fabuła.Te soczyste opisy menu przygotowywanego na przyjęcia, te obłędne spisy treści wyprawek ślubnych dla córek (czynionych zresztą w składach znanych na cały kraj kupców i rzemieślników bydgoskich czy toruńskich).

Do tego niezwykle intensywne związki patriotycznej, nowoczesnej rodziny rzucone na tło historii Polski - bo oto po dwudziestoleciu międzywojennym na Pomorzu, czas II wojny światowej zawraca Skąpskich na południe Polski, do majątku Hebdów. Rozstajemy się z rodziną w 1945 roku. Autorka (zmarła w 1961 roku, dożywszy 80 lat) pisała jednak dalej... Czekam zatem z utęsknieniem na tom trzeci. Tom, w którym znów same... przypisy będą osobnym świadectwem historycznym.
Zofia z Odrowąż-Pieniążków Skąpska, Dziwne jest serce kobiece... Tom II, SW Czytelnik, Warszawa 2021.