Zepsułeś coś? Uszy do góry. Nie jesteś sam [recenzja]

Komediowy talent sprawia, że Phillips potrafi opowiadać o poważnych sprawach jak mało kto - używając zaskakujących, czasem na granicy dobrego smaku, porównań do dziedzin wydawałoby się zupełnie nieprzystających do głównego tematu. W „Krótkiej historii o tym...” głównym tematem są historia i przyczyny wielkich pomyłek w dziejach ludzkości. Czasem tragicznych, jak próba przyłączenia się Szkocji do elitarnego klubu mocarstw kolonialnych, która pochłonęły blisko dwa tysiące istnień.

Ta mało znana w Polsce historia miała miejsce pod koniec XVII wieku. Dzięki bogactwu egzotycznych krain Szkoci nie tylko chcieli odkuć się finansowo. W tle była obrona niepodległości przed coraz silniejszymi zakusami Anglików i dlatego finansowanie wyprawy do leżącego w dzisiejszej Panamie Darien stało się czymś w rodzaju patriotycznego obowiązku. Niestety, organizatorzy nie wzięli pod uwagę ani tego, jakie statki należy wybrać na taką ekspedycję, ani klimatu, jaki zastaną na miejscu. Co zaś najdziwniejsze, zapomnieli o fakcie, że Darien leży na terytorium przed stu kilkudziesięciu laty zagarniętym i wcielonym do imperium hiszpańskiego. Klęska projektu Darien kosztowała nie tylko życie wielu ludzi i finansową ruinę innych, lecz w niewiele dalszej perspektywie włączenie Szkocji do Zjednoczonego Królestwa pod berłem monarchy z Londynu.

Podobnych historii w swej książce Tom Phillips opowiedział kilkadziesiąt. Jedne są mniej znane, inne nieco bardziej - jak wojna wydana przez maoistyczne Chiny szkodnikom - w tym wróblom, co doprowadziło na początku lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku do wielkiego głodu, m.in. z powodu plagi szarańczy. A larwy szarańczy wcześniej zjadały wróble…

Co leży u podstaw wielkich wpadek w historii naszego gatunku? Autor jako jedną z ważniejszych przyczyn wskazuje problem poznawczy, zwany efektem Dunninga-Krugera. Otóż psycholodzy David Dunning i Justin Kruger w jednym z artykułów naukowych dowodzą, że ludzie naprawdę dobrzy w swoim fachu mają tendencję do zaniżania oceny swych umiejętności, natomiast ci o znikomych kwalifikacjach znacznie je przeceniają. I to ci ostatni pchają się na świecznik, nierzadko zdobywając posłuch.

Tom Phillips, Krótka historia o tym, jak s*ieprzyliśmy wszystko, wyd. 2, Wyd. Albatros, Warszawa 2019.