Twórcy sztucznego życia

Trwają zaawansowane prace nad stworzeniem syntetycznych organizmów - życia tworzonego w laboratorium. Prym wiedzie dr Craig Venter, który znacząco przyczynił się do stworzenia mapy ludzkiego genomu.

<!** Image 2 align=right alt="Image 69127" sub="Dr Craig Venter przy pracy w swoim laboratorium">Słynny genetyk dr Craig Venter stworzył w laboratorium pierwszy sztuczny chromosom, który pozwoli kreować sztuczne życie, tworzyć nieistniejące w przyrodzie gatunki roślin i zwierząt. Prace nad tym eksperymentem nie trwały długo - na początku lipca tego roku Venter ogłosił wdrożenie projektu związanego z wyprodukowaniem sztucznego życia.

Zespół kierowany przez Ventera stworzył chromosom składający się z 381 genów i 580 tys. par bazowych kodu genetycznego. W eksperymencie wykorzystano bakterię Mycoplasma genitalium. Eksperci usunęli z bakterii 20 proc. genów, pozostawiając tylko te, które są niezbędne do podtrzymania życia. - Udało się usunąć 101 z 482 genów, nie zabijając przy tym mycoplasmy - stwierdził w oświadczeniu dla mediów dr Venter.

Po tej operacji naukowcy sztucznie zrekonstruowali chromosom. Tak powstały nowy organizm jego twórca nazwał Mycoplasma laboratorium. Uzyskana przez Ventera nowa forma życia opiera się na mechanizmach replikacyjnych i metabolicznych „gospodarza”, czyli bakterii Mycoplasma genitalium. Venter nowy kod genetyczny przeszczepił potem innej bakterii. Stworzona w ten sposób nowa komórka przeżyła i zaczęła się dzielić.

<!** reklama>Przed ekspertami kolejne wyzwanie, bo zbudowanie nowego, nawet prymitywnego organizmu od podstaw wymaga czegoś więcej niż tylko zestawu genów. Potrzebny jest jeszcze chemiczny aparat wykonawczy, który wyprodukuje odpowiednie mRNA, czyli matrycę do produkcji białek oraz same białka. Venter twierdzi jednak, że jest już na właściwej drodze, aby pokonać tę barierę.

Akurat w przypadku tego naukowca sukces jest możliwy. Już w listopadzie 2003 r. dr Craig Venter z genetykami Institute for Biological Energy Alternatives rozłożył na części, a następnie ponownie złożył z fragmentów DNA wirusa bakteriofaga Phi-X174. Wirus „żył” i był to znaczący krok naprzód w tworzeniu syntetycznego życia. Venter zasłynął też ostatnio z ustalenia mapy ludzkiego DNA. 4 września br. zespół genetyków Ventera opublikował pełną sekwencję genomu tego naukowca, pierwszą tak dokładną analizę materiału genetycznego konkretnego człowieka.

Tworzenie sztucznego życia jest pracochłonne i kosztowne. Wymaga najnowocześniejszego sprzętu, najwyższej klasy ekspertów i ogromnej liczby prób. Ważne jest też opracowanie metod przyspieszających prace i zwiększających skuteczność eksperymentów. Dlatego też Venter i inni naukowcy pracujący na stworzeniem sztucznego żywego organizmu wystąpili w czerwcu tego roku z wnioskiem o opatentowanie zastosowanych w tym celu metod. To wniosek patentowy zastrzegający „zestaw najważniejszych genów oraz sztuczny wolno żyjący organizm, zdolny do wzrostu i powielania się, dzięki tym genom”.

Prace nad sztucznymi formami życia nie wszędzie znajdują poparcie. Ujawnienie, że Venter i jego koledzy chcą „opatentować życie”, wywołało sprzeciw części ekologów. Kanadyjska organizacja ETC, która monitoruje postępy w dziedzinie biotechnologii, wezwała biura patentowe do odrzucania wniosków o patenty dotyczące sztucznych form życia. Według ETC, jeśli zaczną być przyznawane patenty w tej dziedzinie, to rozpocznie się komercyjny wyścig prowadzący do niekontrolowanego wytwarzania i prywatyzacji syntetycznych form życia. Miałoby to konsekwencje społeczne, etyczne i ekologiczne, nad którymi już nie dyskutowano by publicznie. Świat musiałby zaakceptować sytuację, mimo że skutki mogą być groźne w skali globalnej.

Venter nie zwraca uwagi na głosy sprzeciwu. Planuje już eksperyment mający doprowadzić do spontanicznego powstania życia: zmieszanie DNA, białek oraz innych niezbędnych składników. W przyszłości chce stworzyć sztuczny organizm podobny do bakterii, a zdolny, np. do produkcji biopaliwa (etanolu lub wodoru) albo absorbowania gazów cieplarnianych. W opinii Ventera, stworzenie sztucznego życia ma rozwiązać najważniejsze problemy współczesnego świata.