Symbol życia i pomyślności

- Z jajka można było sobie wyhodować diabła spełniającego wszystkie życzenia - mówi Anna Sergott, adiunkt w Muzeum Ziemi Krajeńskiej w Nakle.

<!** Image 2 align=none alt="Image 187753" sub="Fot. Paweł Antonkiewicz">Dlaczego jajko jest tak ważne w naszej kulturze?

Nie tylko w naszej. Jajko od zarania dziejów, w wielu kulturach jest symbolem życia, narodzin nowego i ciągłego odradzania się. Byli bogowie, którzy rodzili się z jajka, jak egipski Benu, uważany za pierwowzór Feniksa, który odradza się z popiołów. W bardziej nam znanej mitologii greckiej Leda, kochanka Zeusa - łabędzia, zniosła jajko, z którego wykluły się piękna Helena Trojańska i Polideukes oraz Klitajmestra i Kastor. Jajku przypisywano też liczne funkcje magiczne. Dla alchemików było ono symbolem idealnego wszechświata: skorupka to ziemia, błona - powietrze, białko - woda, żółtko - ogień. Wszystkie cztery żywioły. Nie dziwi więc, że jajko było ważnym składnikiem poszukiwanego kamienia filozoficznego.

Magia wyszła jednak poza pracownie alchemików.

I przetrwała bardzo długo. Wierzono na przykład, że jajko może pochłaniać złe moce i dlatego stosowano je w leczeniu. Przetaczano je po ciele chorego, a potem porzucano. Jeśli ktoś znalazł takie jajko przy drodze, nie ruszał go, obawiając się złego, które w nim było. Wiosną, kiedy po raz pierwszy wypędzano bydło na łąki, gospodarz przetaczał je po głowach zwierząt, co miało gwarantować im zdrowie. Wodą, w której moczyły się skorupki leczono zwierzęta, a kobiety przemywały nią twarz, aby poprawić sobie cerę. Jajko kładziono też na grobach po pierwszym okresie żałoby, bo wierzono, że ściąga złe moce i przynosi ulgę zmarłemu. Zanoszono je też w tym samym celu na groby w Święto Zmarłych, których termin pokrywał się z Wielkanocą .

Same dobre rzeczy?

Nie do końca. Z jajka mogło się też wykluć zło. Jeśli siedmioletni kogut zniósł jajko, które wysiedziała ropucha, to rodził się z niego bazyliszek zabijający wzrokiem. Można też było wyhodować sobie diabła. Wystarczyło wziąć jajko zniesione przez koguta i siedem dni nosić je pod pachą. Rodził się z niego wychowek - diabeł w postaci czarnego kota, który spełniał wszystkie życzenia. Jednak uwaga: to było równoznaczne z podpisaniem cyrografu i skazaniem się na wieczne męki piekielne.<!** Image 3 align=none alt="Image 187754" sub="Fot. Paweł Antonkiewicz">

Jajko jest też ważnym symbolem religijnym.

To wiązało się z jego symboliką - narodzin i odradzania się życia. Tak było w religiach starożytnej Mezopotamii, Egiptu, Rzymu. Tak jest w naszej kulturze i religii chrześcijańskiej, w której jest znakiem zmartwychwstania - nie tylko nowego życia, ale też przezwyciężenia śmierci.

Dochodzimy do pisanek&

Zwyczaj takiego dekorowania jajek był znany już przed Chrystusem. Najstarsza znana pisanka pochodzi właśnie z terenów Persji - Mezopotamii, a znaleziona na terenach polskich - z Opolszczyzny, z dziesiątego wieku.

Jest kilka chrześcijańskich legend o powstaniu pisanek.

Jedna z nich łączy te tradycję z Marią Magdaleną, która miała je przygotować dla Piłata, żeby darował życie Jezusowi. Druga przypisuje to Matce Boskiej, która w tym samym celu podarowała je dzieciom Piłata. Kolejna wiąże ją znowu z Maria Magdaleną. Już po zmartwychwstaniu Chrystusa, po powrocie do domu zobaczyła w nim pomalowane na czerwono jajka, które w ten sposób stały się symbolem nadziei i nowego życia.

Ludowa tradycja przypisała im też dodatkowe funkcje.

Jeśli jajko było symbolem doskonałości i bogactwa, to podarowanie komuś pisanki - bo jaki prezent można było dać na Wielkanoc? - wiązało się z życzeniami pomyślności i dobrobytu. Takie samo znaczenie ma dzielenie się jajkiem przed wielkanocnym śniadaniem. Zwyczaj ten jednak nie był popularny w naszym regionie.

Kto robił pisanki?

To było kobiece zajęcie, a jak pojawił się przy tym mężczyzna, to aby odczynić urok, spluwano przez lewe ramię, sypano sól. Był jednak wyjątek. Młody chłopak mógł zrobić piękną pisankę i przed świątecznym śniadaniem podarować ją dziewczynie, w obecności jej rodziców. Jeśli ją przyjęła, mógł ją trzy razy pocałować i było to traktowane jako zaręczyny.<!** reklama>

A jaka jest różnica między kraszanką i pisanką?

Kraszanka to jajko pomalowane na jeden kolor. Pisanka jest jajkiem zdobnym w różne wzory: malowane, wydrapywane, naklejane.