Presja inwestycyjna w miastach silniejsza niż ochrona terenów zielonych - raportuje NIK

Zobacz wideo: Rybi Rynek w Bydgoszczy - jakie zmiany nas czekają?

Normy prawne regulujące od 18 lat planowanie i zagospodarowywanie przestrzenne zamiast wspierać zachowanie i powiększanie systemów przyrodniczych, dopuszczają do ich postępującego i nieodwracalnego osłabiania.

Obecnie jedynie miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego (mpzp) umożliwiają samorządom skuteczną ochronę terenów zielonych przed zabudową. To te dokumenty wskazują, gdzie w przyszłości mogą powstać w gminie drogi, punkty usługowe, przychodnie, szkoły czy place zabaw i ostatecznie zabezpieczają miejsca przeznaczone na zieleń.

Problem w tym – uzmysławiają kontrolerzy NIK - że choć według ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 roku plany miejscowe powinna mieć każda gmina, to ich tworzenie nie jest obowiązkowe. W efekcie rzadko pokrywają one 100 proc. powierzchni gminy (średnia krajowa to 31,4 proc.). Wśród miast kontrolowanych przez NIK na koniec 2020 roku jedynie Chorzów był objęty planami miejscowymi w całości, Mikołów niemal w 100 procentach, a Zamość w 99.

Presja inwestycyjna dotyczy jednak przede wszystkim największych miast. Mimo to, pokrycie planami miejscowymi kontrolowanych stolic województw również było mocno zróżnicowane i wynosiło od ok. 16 proc. w Rzeszowie do niemal 69 proc. w Krakowie. Z kolei w Bydgoszczy było to 39,3 proc. Torunia nie uwzględniono.

W sytuacji, gdy inwestycja ma powstać na terenie nieobjętym planem miejscowym, urzędy wydają decyzje o warunkach zabudowy (WZ), które nie zawierają wiążących zapisów dotyczących urządzania i kształtowania zieleni. Na 180 decyzji WZ zbadanych przez NIK, ponad połowa umożliwiała zabudowę terenów zielonych, ponieważ rady miast albo w ogóle nie przystąpiły do opracowania dla tych rejonów miejscowych planów zagospodarowania, albo opracowywanie planów trwało od kilku, a w skrajnych przypadkach nawet od kilkunastu lat.

Bez planów miejscowych, samorządy nie miały kontroli nad zagospodarowaniem terenów, które wcześniej, ze względu na ich walory przyrodnicze, same chciały wyłączyć z zabudowy, co zapisano w gminnym studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (studium).

Stąd też wniosek NIK do premiera o zmianę przepisów. Zdaniem Izby w przypadku terenów spełniających funkcje przyrodnicze, do czasu objęcia ich planem miejscowym wydawanie decyzji WZ powinno być zawieszane. Obecnie możliwe jest jedynie ich odroczenie do 9 miesięcy.

Problem pogłębiła tylko ustawa o zapobieganiu, przeciwdziałaniu i zwalczaniu Covid -19. Dopuszczała ona zabudowę także obszarów przyrodniczych, z pominięciem przepisów regulujących planowanie i zagospodarowanie przestrzenne, a nawet przepisów budowlanych.