Poczuj Jerozolimę na Kujawach

„Ujrzy tu Jerozolimę ten, kto nie może pielgrzymować do Jerozolimy” - zapewnia napis w kalwarii w Varallo pod Mediolanem z 1486 r . Słowa te można odnieść do wszystkich takich miejsc na świecie.

<!** Image 2 align=right alt="Image 79452" sub="Teren pod Kalwarię Pakoską ufundowała rodzina Działyńskich. Przez wieki na równi modlili się tu biedni i bogaci / Fot. Renata Napierkowska">Również, a może nawet tym bardzie,j słowa te pasują do Pakości koło Inowrocławia. Tu bowiem znajduje się nie tylko najstarsza w Polsce - po zebrzydowskiej pod Krakowem - kalwaria, ale także fragment z drzewa, na którym był ukrzyżowany Chrystus.

Kalwaria to po łacinie cierpienie. W języku polskim zaś oznacza sanktuarium Męki Pańskiej usytuowane na świeżym powietrzu. Budowle, zwykle kaplice, umieszczone są na wzgórzach tak, aby przypominały swym położeniem Jerozolimę i drogę ostatnich godzin Jezusa Chrystusa. Od pojmania w Ogrójcu w nocy z czwartku na piątek 7 kwietnia 30 roku - do śmierci na krzyżu na wzgórzu zwanym Golgota.

Kalwaria dzięki Turkom

Budowanie kalwarii stało się popularne w XVI w., kiedy dostęp do Jerozolimy - miasta świętego dla wyznawców chrześcijaństwa, judaizmu i islamu - był utrudniony przez Turków Seldżuckich i Osmańskich. Propagował je Andrychoniusz, zakonnik z Niderlandów, swoją publikacją „Jeruzalem, jakie było za czasów Chrystusa Pana” . Zainspirował nawet wojewodę krakowskiego, który założył w 1602 r. Kalwarię Zebrzydowską, a także ks.Wojciecha Kęsickiego, proboszcza z Pakości.

<!** reklama>Teren pod Kalwarię Pakoską ufundowała rodzina Działyńskich. Jednak ziemia po lewej stronie Noteci, na którym stoi główna część kaplic, już od początku nie bardzo nadawała się do zabudowania. Często zalewała je rzeka, a także roztopy wiosenne, spływające z wzgórz Ludkowskich i Radłowskich. Najpierw więc trzeba było osuszać błota, kopać rowy, sypać groble. Ale już wiosną 1628 roku ks. Kęsicki poprowadził pierwszą Drogę Krzyżową, której trasa wynosiła prawie 4 km, a stacje Męki Pańskiej wytyczały krzyże.

Od 1631 r. Jerozolimą Kujaw opiekuje się zakon franciszkanów. Przy wsparciu pątników, przez prawie 60 lat zbudowali ponad 20 kaplic symbolizujących poszczególne stacje ostatniej drogi Jezusa. Za pieniądze Marcina Umińskiego, podchorążego z Bydgoszczy, powstała kaplica „Wieczernik”. Ksiądz Wiwesz, proboszcz z okolicznych wsi Kościelec i Szczepanowo, ufundował „Dworzec Heroda”. Zaś Stanisław Markowski, właściciel Dobieszewiczek, wybudował „Trzeci upadek”. W 1777 r. rozsypał się „Dom Annasza”. Na nowo postawił go Franciszek Mieczkowski, łowczy z Kowala koło Włocławka. „Tę niepoślednią pamiątkę zostawiłem dla zapewnienia sobie wiekuistej szczęśliwości” - brzmi napis w jednej z ufundowanych kaplic.

- W XVII wieku gromadziło się na odpustach i w wielkopostne piątki w Jerozolimie Kujaw ponad 20 tys. pątników - podaje ks. Kiełczewski w wydanej w 1928 r. nakładem Kasy Kalwaryjskiej książce „Z przeszłości Pakości” . - Uczestniczyli oracze, mieszczanie, możni panowie. Karmazyn nieraz dźwigał wielki krzyż, a panienki magnackie i szlacheckie niosły obrazy i wieńce. Roznosiło się, że pielgrzymi obdarzani są łaskami, że leczą tu chore ciała i dusze. Wdzięczni przynosili wota - na przykład do kaplicy więziennej srebrny pancerz czy kuty srebrny łańcuch. Natomiast kanonik gnieźnieński, ks. Ignacy Kołudzki około r. 1760 r. postawił u stóp krzyża w kościele kalwaryjskim czarę złotą przedziwnej roboty. Najstarsze wota, jakie się zachowały, pochodzą z r. 1637. Ofiarowali je małżonkowie: Jan i Katarzyna Gregorowiczowie z Inowrocławia.

Drzewo życia

Drewniany krzyż, na którym zawisł Jezus, razem z krzyżami łotrów, zrzucono z Golgoty i zasypano ziemią. Trzy wieki później cesarzowa Helena, matka Konstantyna Wielkiego, który nawrócił się, zniósł karę ukrzyżowania i zezwolił na wyznawanie wiary chrześcijańskiej, odnalazła je. Biskup Jerozolimy Makary nakazał podać kolejno każdy z krzyży pewnej ciężko chorej kobiecie. Kiedy jej palce spoczęły na trzecim, nastąpiła niezwykła przemiana: kobieta odzyskała siły. Cesarzowa podzieliła więc ten krzyż na trzy części, aby ofiarować je głównym ówczesnym ośrodkom chrześcijaństwa: Jerozolimie, Rzymowi i Konstantynopolowi. Z czasem mniejsze jego cząstki trafiły również do katedry na Wawelu, a także do świątyni kalwaryjskiej w Pakości. Relikwie - największe w Polsce - umieszczone zostały w srebrnym krzyżu w kościele św. Bonawentury. Znajduje się tu też wyrzeźbiony w drewnie posąg Matki Bożej z Dzieciątkiem błogosławiącym świat. Wyróżnia ją tiara papieska, zdobiąca głowę Matki Bożej - motyw rzadko spotykany w wyobrażeniach Maryi.

W kościele Ukrzyżowania można zobaczyć niepowtarzalny ołtarz, bodajże jedyny taki w Polsce. Nawę główną wieńczy rzeźbiona w drewnie Golgota. Oprócz Chrystusa, na krzyżach wiszą też obydwaj łotrzy: dobry i zły. Mało który z rzeźbiarzy miał odwagę, by wynieść na ołtarz również tego złego łotra. Nie uznał on bowiem, nawet tuż przed śmiercią, że Jezus jest Bogiem i wiara w niego zapewnia wieczne życie.

Unikatowy zabytek

Kalwaria Pakoska to unikatowy w skali kraju zabytek barokowej architektury sakralnej. Podczas wojen i innych dziejowych burz uległa znacznemu zniszczeniu Już niedługo to dziedzictwo kultury Kujaw i Pałuk będzie prawdziwą perłą. W renowacji kaplic i całego terenu zakonników wspiera teraz z kolei szczodrość Unii Europejskiej, samorządu, a także mieszkańców, którzy powołali Fundację Kalwaria Pakoska. - Znów Kalwaria Pakoska zaczyna przybierać na wielkiej sile - mówi o. Dacjan Marczak, kustosz. - I co cieszy, przyjeżdża tu młodzież.

- Jerozolima dla chrześcijan przedstawia geograficzny punkt styku Boga z człowiekiem, wieczności z historią - mówił Jan Paweł II. - Idąc drogami Kujawskiej Jerozolimy chcę nie tylko zanurzyć się w głęboką refleksję - przyznaje 54-letnia Bernadeta z Torunia - ale przeżywać to samo, co Jezus.

W każdy piątek Wielkiego Postu godz. 9 rano odprawiane jest tu Misterium Męki Pańskiej. Duże uroczystości odbywają się tu także w święto Znalezienia Krzyża Świętego. (w pierwszą niedzielę po 3 maja) i w dniu Podwyższenia Krzyża św. (niedziela po 14 września). Natomiast w Wielki Czwartek o 20.00 rozpoczyna się nocna Droga Pojmania, która trwa ok. 3 godzin i kończy się w Ciemnicy. W Wielki Piątek o 3.00 w nocy zaczyna się właściwa Droga Krzyżowa.