Wyjątkowa mozaika na budynku dawnej szkoły przy bydgoskim "Romecie" zostanie uratowana

- O obecności tej mozaiki dowiedzieliśmy się w trakcie inwentaryzacji obiektu - mówi Małgorzata Wilczek-Wyszkowska, z biura projektowego WARM-Architekci w Olsztynie.

To właśnie ta pracownia otrzymała od miasta zlecenie na opracowanie projektu przebudowy i modernizacji budynku przy ulicy Wiślanej 27 w Bydgoszczy. O wyjątkowej historii tego miejsca można przeczytać, m.in. na fp Zaprojektowane w Bydgoszczy. Autorka, Honorata Gołuńska, historyk sztuki zwraca uwagę na niezwykły, artystyczny charakter tego elementu bydgoskiego krajobrazu.

- Na elewacji gmachu znajduje się mozaika przedstawiająca kolarzy na tle słynnego, rometowskiego uskrzydlonego rumaka. Po prawej stronie, u góry, umieszczono natomiast logo szkoły. Autorem zgeometryzowanego wizerunku pegaza jest Jerzy Bonk, kierownik sekcji plastycznej, a później pracownik sekcji Dokumentacji Techniczno-Ruchowej - informuje autorka wpisu na FB.

W budynku mieściła się Zasadnicza Szkoła Zawodowa przy Zjednoczonych Zakładach Rowerowych, która "została powołana w 1961 roku". Zanim przy Wiślanej rozpoczęła działalność szkoła, w latach 1957 - 1963 przy ulicy Fordońskiej powstały hale produkcyjne "Rometu".

"Patetyczna w wyrazie mozaika podkreśla świetność i potęgę produkcyjną "Rometu". Druga tego typu dekoracja znajduje się we wnętrzu budynku, tworząc ozdobny fryz pod sufitem" - informuje Honorata Gołuńska.

- Taka technika zdobień charakterystyczna jest dla powojennego budownictwa państwowego. Powracano wówczas do historycznych metod dekoracji architektonicznej takich jak sgraffito, fresk czy właśnie mozaika. Ta ostatnia swój renesans przeżywała w latach 60. XX wieku i stosowano ją zarówno na zewnętrznych ścianach budynków jak i we wnętrzach instytucji publicznych, w kawiarniach, kinach oraz szkołach - czytamy we wpisie autorki postu.

W sieci wywiązała się dyskusja mieszkańców Bydgoszczy, którzy obawiają się, czy mozaika zostanie zachowana. Przy ulicy Wiślanej ma znaleźć nową siedzibę bydgoska Straż Miejska. Jak jednak zapewniają projektanci, którzy opracowują koncepcję przebudowy budynku, elementy graficzne przetrwają.

- Od razu, intuicyjnie założyliśmy, że ta mozaika jest objęta nadzorem konserwatorskim - mówi Wilczek-Wyszkowska. - Czuliśmy, że jest to element istotny, że jest to coś więcej, niż tylko jakaś pozostałość po poprzednich użytkownikach. Okazało się jednak, iż ten element nie podlega ochronie konserwatorskiej. To jednak nic nie zmieniło w naszych założeniach, od razu zdecydowaliśmy, że pozostawimy tę mozaikę.

Małgorzata Wilczek-Wyszkowska przyznaje, że kluczem było znalezienie pomysłu, jak połączyć zamiar ochrony pamiątki historii z nową, użytkową funkcją budynku.

- Budynek ma mieć funkcję, która wymagała od nas podejścia bardziej nowoczesnego. Chodzi o kolorystykę, o logo. Założenia były dość surowe. Dlatego postanowiliśmy samą mozaikę oddzielić elementem ramy od reszty budynku, by było wiadome, że jest to ślad historii, który pozostał, jako zabytkowy element - mówi współautorka projektu.

Wewnątrz budynku jest jeszcze jedna mozaika. - Nic nie stoi na przeszkodzie, by i ją zachować - mówi Wilczek-Wyszkowska. - Po prostu projekt nie jest jeszcze tak zaawansowany, by powiedzieć, jakie są konkretne założenia.

W ubiegłym roku również w innym miejscu miasta oczom przechodniów ponownie ukazał się element graficzny na budynku, który bydgoszczanie dobrze pamiętają sprzed lat. Po zdjęciu banneru ze ściany szczytowej Przychodni Leśnej przy ulicy Czerkaskiej można zobaczyć tam sgraffito.

Co do tego, że obrazy przedstawione na ścianie budynku przychodni mają wartość artystyczną, wątpliwości nie ma historyk sztuki dr Iwona Jastrzębska-Puzowska. Sgraffito na Leśnym wykonali znani i cenieni artyści bydgoscy: Antoni Grabarz i Witold Wasik.

- To nie jest to w żadnym wypadku socrealizm! Od 1956 roku zaczęły w Polsce następować zmiany w wielu dziedzinach w ramach tzw. odwilży. Było to bardzo mocno widoczne w kulturze, w tym w sztukach plastycznych. Ten styl lat 60. nazwano „new look” - podkreśla dr Iwona Jastrzębska-Puzowska.

W tej sprawie wypowiedział się również plastyk miasta.

- Ścianę należałoby przede wszystkim poddać ekspertyzie i zastanowić się, w jakim zakresie możliwe jest odtworzenie tego sgraffito bądź zastosowanie chociażby zabiegów, mających na celu oczyszczenie i odmalowanie kompozycji - odpowiadał Marek Iwiński wiosną 2022 roku, kiedy pytaliśmy go o tę sprawę.

- Jeśli będzie prowadzona modernizacja tego obiektu, należy się zastanowić: czy wstrzymujemy termodernizację zewnętrzną ściany szczytowej i próbujemy odtworzyć oryginalne sgraffito na podstawie dokumentacji fotograficznej, czy też wykonujemy termodernizację i specjalnymi farbami tworzymy mural przestrzenny, który wizualnie będzie sprawiać wrażenie sgraffito - proponuje Marek Iwiński.

Ponownie zwróciliśmy się do plastyka z pytaniem, czy zapadły już decyzje w sprawie tego budynku. Czekamy na odpowiedź.