Od wróżki oczekujemy wiedzy o nas, ale człowieka łatwo zmylić

Wyobraź sobie, że ktoś wnikliwie wpatruje się w kartkę z twoim charakterem pisma i mówi: „Jesteś indywidualistą, choć nie zawsze to ujawniasz. Zależy ci na tym, aby inni ludzie cię lubili. Bywasz wobec siebie krytyczny. Inni ludzie mogą tego nie zauważać, ale w wielu sytuacjach odczuwasz niepewność. Lubisz towarzystwo, ale potrafisz dobrze czuć się w samotności…” itd. Po takim pokazie wiele osób dojdzie do wniosku, że ma do czynienia z grafologiem. Tymczasem spotkali szarlatana. Powyższy „opis osobowości” pasuje bowiem do niemal wszystkich ludzi, niezależnie od ich charakteru pisma. Większość z nas uważa się za indywidualistów, bywa samokrytyczna, czasem lubi samotność itp.

Tę ogólną wiedzę na temat człowieka wykorzystują zresztą nie tylko horoskopy czy „indywidualne przepowiednie”, ale także przeboje muzyczne. Często słyszymy tekst piosenki, która „jakby była o mnie”, właśnie dlatego, że mówi o przeżyciach, które są udziałem większości ludzi. Przykładem niech będzie przebój Leonarda Cohena „In my secret life”.
Aby oszukana diagnoza była bardziej wiarygodna, powinna też zawierać konkretne informacje. Tymczasem badania psychologów pokazały, że zaskakująco wiele „szczegółowych informacji” pasuje do zaskakująco wielu ludzi! Ze zdaniem „Masz bliznę na lewej nodze” zgadza się jedna trzecia z nas (jaka zaś może być inna jej przyczyna niż „wypadek”?).

Większość ludzi chce o sobie myśleć jak najlepiej. Dlatego, jeśli ktoś mówi o nas rzeczy pozytywne, będziemy skłonni uznać je za prawdziwe. Za prawdę uznamy też stwierdzenia, które podsuwają nam usprawiedliwienia dla naszych wad: „Musiałaś borykać się z przeciwnościami losu, które jednak cię nie złamały”.

Te trzy zasady (nienachalne pochlebstwa, trochę szczegółów i ogólne stwierdzenia) wystarczą, by sformułować „diagnozę osobowości”, którą większość ludzi uzna za wnikliwą.