Nie zapomniał o Fordonie, a jego naukowe prace zainteresowały Alberta Einsteina

Truizmem będzie twierdzenie, że swoją uwagę poświęcamy zwykle wydarzeniom najbardziej znaczącym, przełomowym, takim, które wywarły wpływ na bieg dziejów w skali globalnej, czasem i lokalnej. Tymczasem nierzadko równie interesujące bywają fakty o pomniejszym znaczeniu, związane z naszym bezpośrednim otoczeniem, z czego nawet rzadko zdajemy sobie sprawę. Jednym z takich przykładów, wartym przypomnienia jest fordoński epizod w życiu Arona Bernsteina, wybitnego niemieckiego publicysty, pisarza i naukowca.

Szkoła talmudyczna
Aron Dawid Bernstein urodził się 6. kwietnia 1812 r. w Gdańsku jako syn rabina. Zgodnie z wolą rodziców, miał pójść w ślady swego ojca, stąd został wysłany do szkoły religijnej. W latach 1825-1830 pobierał naukę w fordońskiej szkole talmudycznej (Talmud-Thora Schule). Następnie kontynuował naukę w Gdańsku, ostatecznie jednak rezygnując z kariery rabina. W 1832 r. przeniósł się do Berlina, gdzie zamieszkiwał do końca życia.

W 1834 r. rozpoczął aktywność literacką, dokonując przekładu biblijnej „Pieśni nad pieśniami” i opatrując ją komentarzem. W latach 40. XIX w. zaangażował się w sprawy religijne, będąc jednym z czołowych rzeczników judaizmu postępowego. W 1847 r. został redaktorem pisma propagującego reformę religijną, pt. „Reform-Zeitung”. W 1848 r. brał czynny udział w rewolucji marcowej, walcząc o demokratyczne idee. W okresie reakcji porewolucyjnej był założycielem oraz redaktorem gazety o demokratycznym profilu „Urwähler-Zeitung”, wychodzącej od 1849 r. Na łamach pisma postulował reformę pruskiego systemu politycznego. W 1853 r. gazeta została zawieszona przez władze, zaś Bernsteina aresztowano na cztery miesiące. Następnie założył dziennik „Berliner Volkszeitung”, który wkrótce zyskał wielką popularność.

Zabójcze toksyny i trujący pył nad Bydgoszczą

Obok publicystyki, nadal zajmował się pisaniem utworów literackich. W końcu lat 50. na łamach „Jahrbuch für Israeliten”, opublikował dwie nowele opisujące życie małomiasteczkowej społeczności żydowskiej. Ich tytuły to „Vögele der Maggid“ (z 1858 r.) oraz „Mendel Gibbor” (1859 r.). Z czasem oba utwory przetłumaczono na inne języki europejskie. Zawarte w nich opisy bazowały na osobistych doświadczeniach i obserwacjach Bernsteina z czasów jego pobytu w Fordonie. Autor nigdy więc nie zapomniał o małej miejscowości nad Wisłą, gdzie w młodości zamieszkiwał i pozyskiwał wykształcenie.

21 tomów
Bernstein stał się również uznanym naukowcem. Publikował swe rozważania na temat czasu, przestrzeni, sił natury i innych zagadnień. W 1856 r. opatentował wynalazek, dzięki któremu można było przekazać dwie odrębne wiadomości po jednym drucie telegraficznym w tym samym czasie. Jako ciekawostkę dodajmy, iż studia naukowe Bernsteina, pomieszczone na łamach kilkukrotnie wznawianej, 21-tomowej edycji jego „Naturwissenschaftlichen Volksbücher”, stanowiły przedmiot fascynacji Alberta Einsteina, o czym ten ostatni sam wspominał. W 1876 r. Aron Bernstein uzyskał stopień doktora filozofii na Uniwersytecie w Tybindze. Zmarł w Berlinie 12.02.1884 r.

Bez wątpienia, Aron Bernstein jako pisarz, polityk i uczony był znaczącą i cenioną postacią swoich czasów. Tym bardziej warto pamiętać o fordońskim okresie jego życia. Wszak Fordon był jedną z jego literackich inspiracji.

Do poczytania
Literatura: A. Heppner, J. Herzberg, Aus Vergangenheit und Gegenwart der Juden und der jüd. Gemeinden in den Posener Landen, Koschmin-Bromberg 1909, s. 390-391; Conditio Judaica. Judentum, Antisemitismus und deutschsprachige Literatur vom 18. Jahrhundert bis zum Ersten Weltkrieg, Bd. 2, hrsg. H. O. Horch, H. Denkler, Tübingen 1989, s. 234-257; I. Singer, P. Wiernik, Bernstein Aaron (David), [w:] The Jewish Encyclopedia, t. 2, New York-London 1902, s. 97-98; M. Nicolas, Bernstein Aaron David, [w:] Neue Deutsche Biographie, Bd. 2, Berlin 1955, s. 133.

Polub "Express" na Facebooku