[break]
Nie wiadomo, jak to się stało, że fragmenty nagrobków z żydowskiego cmentarza użyto do budowy murku wyznaczającego kwadratową przestrzeń niedaleko nieczynnej fontanny na placu Teatralnym. Odkrycia w samym sercu miasta dokonał archeolog, Wojciech Siwiak.
Jak mówi Sławomir Marcysiak, miejski konserwator zabytków, fontannę i schodki budowano w latach 60. - Nie wiadomo, skąd wzięły się tam potłuczone macewy, żadnego z trzech żydowskich cmentarzy w Bydgoszczy już wtedy nie było - mówi. - Najbliższe cmentarze żydowskie mamy w Koronowie i Inowrocławiu.
Na Wzgórzu się nie dało
Przez ostatnie lata Urząd Miasta nie miał specjalnego pomysłu, co zrobić ze śladami po bydgoskich Żydach. Urząd miejskiego konserwatora zabytków dysponował co prawda dziesiątkami porozbijanych macew, które zebrano głównie w okolicach Starego Fordonu, ale nie tylko, lecz nie bardzo było wiadomo, co z nimi zrobić.
- Był pomysł, żeby wyeksponować je w miejscu pamięci na Wzgórzu Dąbrowskiego, ale przedstawiciele gminy żydowskiej - zgodnie ze swoimi wierzeniami - byli przeciwni. Chodziło o to, że macewy powinny być tam tam, gdzie je ustawiono pierwotnie, ale w przypadku naszych części źródło nie było znane - wyjaśnia Sławomir Marcysiak.
Dopiero niedawno powstałe i prężnie działające Stowarzyszenie Miłośników Starego Fordonu praktycznie na własną rękę zaczęło szukać resztek po fordońskim cmentarzu żydowskim. Jego członkowie macewy znajdują w ogródkach, jako podbudowę schodów...
- Od środy nasze macewy są już w posiadaniu stowarzyszenia z Fordonu - mówi miejski konserwator zabytków. - Ma ono w swoich szeregach specjalistę, opisze eksponaty i je posegreguje. Te fragmenty, które mieliśmy, niestety były łamigłówką nie do rozwiązania - nie udało się poskładać ani jednego nagrobka.
Projekt dla synagogi
Przypomnijmy, że Stowarzyszenie chce otworzyć Muzeum Historii Starego Fordonu. Jest już nawet lokalizacja - całkiem niezła - to dawny spichlerz przy Rynku 4. jak zapewniał „Express” Rafael Prętki, wiceprezes stowarzyszenia, w muzeum chce ono pokazać dawną trójkulturowość Starego Fordonu, jego długą i arcyciekawą historię.
W Starym Fordonie prężnie działa także Fundacja dla Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Ona także eksponuje żydowskie aspekty historii tej części Bydgoszczy. Przede wszystkim - walczy o synagogę, która - wyremontowana - już jest jej własnością. usunięto szpecący płot, naprawiono dziurawy chodnik obok i przed wejściem do zabytku. - Teraz czeka nas bardzo ważne zadanie: przygotowanie projektu architektonicznego przyszłego Centrum Synagoga - mówi Bogusław Kunach, prezes fundacji. - Niestety, wykonanie projektu jest bardzo kosztowne. Na razie otrzymaliśmy na ten cel wsparcie od miasta – 50 tys. zł, ale całość będzie nas kosztowała kilka razy więcej. Plany powinny być gotowe w pierwszej połowie 2016 r. Dzięki nim będziemy mogli ubiegać się o dotacje na remont w konkursach krajowych i unijnych. Wnioski będzie można składać najprawdopodobniej w drugiej połowie 2016 roku.
