Nadciśnienie tętnicze - co to jest?
Nadciśnienie tętnicze to choroba układu krążenia krwi. Charakteryzuje się podwyższonym ciśnieniem tętniczym, zarówno skurczowym, jak i rozkurczowym. Prawidłowe ciśnienie wynosi 140 (skurczowe) i/lub 90 (rozkurczowe). Stałe lub okresowe ciśnienie powyżej jednego z tych parametrów może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak:
- udar mózgu,
- choroba wieńcowa,
- demencja,
- uszkodzenie nerek,
- niewydolność serca,
- zawał.
Przyczyny nadciśnienia tętniczego
Jakie są przyczyny nadciśnienia tętniczego? Odpowiedź na to pytanie wcale nie jest prosta. Przyczyn nadciśnienia może być dużo. Lekarze najczęściej mówią o złym trybie życia. Inną często spotykaną przyczyną nadciśnienia tętniczego są wady genetyczne oraz stres.
Na nadciśnienie tętnicze cierpi obecnie w Polsce dziesięć i pół miliona osób, to jest 32 proc. całej populacji naszego kraju. Najbardziej zagrożeni są:
- ludzie starsi,
- otyli,
- obciążeni genetycznie (np. zawał serca we wczesnym wieku u jednego z rodziców),
- osoby, które nadużywają alkoholu,
- spożywający dużo soli,
- palący papierosy,
- prowadzący siedzący tryb życia,
- osoby narażone na częsty stres.
Wyróżniamy nadciśnienie pierwotne i wtórne. O pierwotnym mówimy w sytuacji, gdy nie możemy jednoznacznie określić przyczyny choroby. Z kolei nadciśnienie wtórne pojawia się w związku z innymi schorzeniami, np. zwężeniem tętnic nerkowych lub otyłością czy w związku ze stosowanymi lekami.
Objawy nadciśnienia tętniczego
Jak rozpoznać nadciśnienie tętnicze? Jakie są objawy schorzenia?
- Objawy świadczące o tym, że możemy mieć problem z nadciśnieniem to częste bóle głowy, krwawienie z nosa, zaczerwienienie twarzy, szybkie męczenie się. Powinno nas zaniepokoić szczególnie, jeśli te symptomy pojawiają się po wysiłku fizycznym - mówi prof. dr hab. n. med. Grzegorz Grześk, kierownik Kliniki Kardiologii Szpitala Uniwersyteckiego nr 2 im dr. Jana Biziela w Bydgoszczy.
Jak mierzyć ciśnienie?
Najpewniejszym sposobem wykrycia nadciśnienia są regularne pomiary, które w bardzo prosty sposób możemy przeprowadzić sami w domu. Jak uzyskać najbardziej wiarygodny pomiar? Prof. Grześk radzi używać klasycznego aparatu z mankietem zakładanym na ramię. Ważne jest, aby zwrócić uwagę na rozmiar mankietu, ponieważ mają one różną szerokość. Zastosowanie zbyt wąskiego lub za szerokiego spowoduje przekłamanie pomiaru.
- Pamiętajmy też o tym, że ciśnienie tętnicze waha się i jest zależne od aktywności fizycznej, pozycji ciała, pory dnia, stanu emocjonalnego. Pomiar powinien być wykonywany rano, gdy jesteśmy wyspani. Jeśli natomiast mierzymy ciśnienie w ciągu dnia, najlepiej zrobić to po kilkuminutowym odpoczynku. Ręka powinna być wyprostowana, a dłoń skierowana wierzchem na dół. Aby zdiagnozować nadciśnienie, pomiary należy wykonywać regularnie. Jeden pomiar o niczym nie świadczy, chyba że wartości będą bardzo wysokie, w granicach 180-200 - mówi prof. Grześk.
- Warto też prowadzić książeczkę pomiarów, w której powinniśmy zapisywać wszystkie wyniki, ale też uwagi dotyczące okoliczności pomiaru, np. czas i powód jego wykonania - radzi bydgoski kardiolog.
PORADA: Jeśli wartości podczas dokonywania pomiarów są prawidłowe to mierzymy ciśnienie raz na jakiś czas lub wtedy, gdy coś nas niepokoi. Jeżeli jednak wyniki są wysokie, pomiary trzeba wykonywać częściej, np. w nocy, gdy spać nie daje nam ból głowy.
W regularnym sprawdzaniu naszych wyników może pomóc tzw. 24-godzinne monitorowanie ciśnienia, które może być zlecone w większości poradni. Specjalnie zaprogramowany mankiet nosimy na ręce przez cały czas, a ciśnienie jest mierzone np. co 30 lub 60 minut w dzień i w nocy. - Takie całodobowe pomiary uwzględnią wydarzenia związane z naszą codzienną aktywnością, jak chociażby chodzenie po schodach czy stres w pracy, kiedy ciśnienie w naturalny sposób będzie wyższe. Dzięki temu wyeliminujemy sytuacje, które mogą przekłamywać pomiar - przekonuje prof. Grześk.
24-godzinne monitorowanie ciśnienia deklarowane jest wszystkim w trakcie diagnostyki, często jest stosowane u pacjentów w wieku powyżej 65 lat.
Leczenie nadciśnienia tętniczego
W leczeniu nadciśnienia nie da się uniknąć zażywania lekarstw, ale w wielu przypadkach wystarcza po prostu zmiana stylu życia. W obniżeniu ciśnienia pomaga:
- aktywność fizyczna
- zmiana diety (rezygnacja z fast foodów i tłustego jedzenia, ograniczenie soli, zwiększenie spożycia potasu),
- rzucenie palenia papierosów,
- ograniczenie spożywania alkoholu,
- ograniczenie sytuacji stresowych.
- Postępowanie niefarmakologiczne przynosi naprawdę znakomite efekty. U osób, które miały złe wyniki laboratoryjne, zmieniły swoje przyzwyczajenia, dietę, zaczęły się więcej ruszać już po 3 miesiącach można było zobaczyć poprawę - mówi prof. Grzegorz Grześk. Jednocześnie kardiolog przestrzega, że wszystko zależy od indywidualnego przypadku i podaje następujący przykład: - Osobie, która ma nadciśnienie skurczowe 180 i waży 120 kilogramów nie możemy kazać biegać, bo byłoby to niebezpieczne. W pierwszej kolejności należy zastosować leki na nadciśnienie, a później zastosować odpowiednio dobraną do warunków aktywność fizyczną. Generalnie, przy bardzo wysokim ciśnieniu, trzeba je najpierw obniżyć, a potem włączyć aktywność fizyczną.
Leki na nadciśnienie włączane są niezwłocznie u pacjentów, którzy mają ciężkie nadciśnienie (3 stopień: ≥ 180 skurczowe, ≥ 110 rozkurczowe), występują u nich liczne czynniki ryzyka (np. otyłość, czynniki genetyczne) lub cierpią na inne schorzenie, które współistnieje z nadciśnieniem (np. choroba nerek, choroba wieńcowa).
W przypadku nadciśnienia pierwotnego pacjent najprawdopodobniej będzie musiał zażywać leki na nadciśnienie do końca życia, aby zapobiegać powikłaniom. W przypadku nadciśnienia wtórnego istnieje szansa na odstawienie lekarstw, jeśli uda się wyeliminować przyczynę wystąpienia nadciśnienia. Nie w każdym przypadku jest to jednak możliwe - przykładem może być sytuacja, że pacjent po przeszczepie nerki stosuje leki, których skutkiem ubocznym jest właśnie nadciśnienie. Lekarstw związanych z przeszczepem nie można odstawić, więc automatycznie będzie też trzeba zażywać leki na nadciśnienie.
ZOBACZ, czym grozi nadciśnienie tętnicze i jak sobie z nim radzić [WIDEO]
Zioła na nadciśnienie?
Prof. Grzegorz Grześk: - Leki ziołowe mogą obniżyć ciśnienie, ale ich wpływ jest niewielki, będzie to tylko tymczasowa poprawa pomiaru. Zioła niczego nie leczą ani nie eliminują groźnych następstw nadciśnienia. Pamiętajmy, że naprawdę dobre i nowoczesne leki na nadciśnienie są w Polsce refundowane, więc warto je zażywać.
Nadciśnienie w ciąży
Problem nadciśnienia tętniczego może dotknąć kobiety w ciąży. Jest to bardzo niebezpieczne zarówno dla nich samych, jak i dla płodu. Jak podaje Ministerstwo Zdrowia, nadciśnienie tętnicze występujące w trakcie ciąży dzieli się na:
- nadciśnienie tętnicze ciążowe - wzrost ciśnienia tętniczego krwi do wysokości 140 ciśnienia skurczowego lub 90 ciśnienia rozkurczowego lub powyżej, po 20 tygodniu ciąży, normalizujący się do 12 tygodni po porodzie
- nadciśnienie tętnicze przewlekłe - rozpoznane przed ciążą lub przed ukończonym 20 tygodniem ciąży i utrzymujące się dłużej niż 12 tygodni po porodzie
stan przedrzucawkowy, jeżeli rozpoznany jest jeden z poniższych objawów:
a) wzrost ciśnienia tętniczego krwi do wysokości 140 ciśnienia skurczowego lub 90 ciśnienia rozkurczowego lub powyżej i obecności białkomoczu do wysokości równej lub większej niż 300 mg na dobę lub co najmniej 1g na L w pojedynczej próbce moczu - po zakończeniu 20 tygodnia ciąży,
b) wzrost ciśnienia tętniczego krwi do wysokości 140 ciśnienia skurczowego lub 90 ciśnienia rozkurczowego lub powyżej, jeśli po upływie 20 tygodnia ciąży po raz pierwszy występują poniższe zaburzenia narządowe:
- niewydolność nerek;
- zaburzenia funkcji wątroby (podwyższenie stężenia transaminaz, co najmniej dwukrotnie powyżej górnej normy lub ból w nadbrzuszu);
- zaburzenia neurologiczne (drgawki, zaburzenia świadomości, zaburzenia widzenia, wylew do ośrodkowego układu nerwowego, silny ból głowy z towarzyszącym pobudzeniem);
- zaburzenia koagulologiczne (małopłytkowość - liczba płytek krwi poniżej 150000/dL, zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego, hemoliza),;
wzrost ciśnienia tętniczego krwi do wysokości 140 ciśnienia skurczowego lub 90 ciśnienia rozkurczowego lub powyżej oraz stwierdzeniu IUGR - po zakończeniu 20 tygodnia ciąży.
WAŻNE: Nadciśnienie w ciąży (powyżej 140/90) może spowodować u kobiety: zaburzenia krzepnięcia krwi, niewydolność krążenia, niewydolność nerek, krwawienia dokomorowe, uszkodzenie lub pęknięcie wątroby. Z kolei nienarodzonemu jeszcze dziecku zagraża niedotlenienie wewnątrzmaciczne, przedwczesne odklejenie się łożyska i przedwczesny poród. W skrajnych przypadkach nawet śmierć.
Co zrobić, jeśli kobieta w ciąży ma wyraźne nadciśnienie?
Rozporządzenie ministra zdrowia z 9 listopada 2015 r. (obowiązujące do końca 2018 r. Od 1 stycznia 2019 r. wchodzą w życie nowe standardy opieki okołoporodowej, ale nie zmieniają one nic w temacie nadciśnienia tętniczego) o standardach opieki okołoporodowej u pacjentek z nadciśnieniem tętniczym mówi o tym, że jeśli u kobiety w trakcie badania w spoczynku zmierzono 140 ciśnienia skurczowego lub 90 ciśnienia rozkurczowego lub powyżej, dwukrotnie w ciągu godziny, to należy:
- prowadzić całodobową kontrolę ciśnienia w domu, a w przypadkach utrzymywania się podwyższonych wartości trzeba skierować pacjentkę do opieki na II poziomie opieki perinatalnej (dotyczy I trymestru ciąży)
- prowadzić kontrolę ciśnienia co najmniej 4 razy dziennie w domu. Wykonywać badania biochemiczne krwi i moczu oraz badania ultrasonograficzne płodu. U pacjentki, u której zidentyfikowano jedynie nadciśnienie ciążowe należy rozpocząć leczenie hipotensyjne z użyciem metyldopy, utrzymując wartości ciśnienia tętniczego poniżej 150 mmHg ciśnienia skurczowego krwi i 100 mmHg ciśnienia rozkurczowego; przy braku efektu leczenia należy skierować ciężarną do opieki na II poziomie opieki perinatalnej (dotyczy okresu po 20 tygodniu ciąży)
