Galeria Autorska Jana Kaji i Jacka Solińskiego w Bydgoszczy obchodzi 45-lecie działalności

Jak opowiada Jan Kaja, Galeria Autorska powstała przede wszystkim z potrzeby wolności i niezależności. Co w tamtym czasie było niemal niemożliwe, gdyż przepisy zabraniały na otwieranie prywatnych instytucji kultury. Jednak dzięki determinacji 22-letnich wówczas artystów i pomocy życzliwych ludzi galeria mogła zaistnieć na mapie Bydgoszczy jako swego rodzaju "wyspa wolności".

- Jako młodzi ludzie byliśmy - jak większość społeczeństwa - nastawieni negatywnie wobec obecnej wtedy sytuacji politycznej, społecznej. Sprzeciwialiśmy się temu. Także segregacji, która nie pozwalała młodemu człowiekowi przedostać się przez różnego rodzaju sita odcedzające to, co było w tamtym czasie uznawane za niewłaściwe. Mieliśmy wtedy po 22-lata i nie przejmowaliśmy się za bardzo trudnościami, więc po prostu szukaliśmy sposobu. Bardzo nam pomogła w tym czasie pani Anna Lubaczewska, która była wtedy dyrektorem Wydziału Kultury w Urzędzie Miasta i przejęła "sztuczną opiekę" nad naszą galerią. Jako instytucja musieliśmy mieć pieczątkę, która była konieczna, żeby cokolwiek załatwić - choćby zwrócić się do cenzury o zgodę na wydanie zaproszenia czy jakiejkolwiek publikacji. Wydział Kultury wystąpił o taką pieczątkę. Niedługo później nam ją przyznano. Właściwie od tego momentu wszystko się zaczęło - wspomina Jan Kaja.

Po pierwszych wystawach autorskich przyszedł czas na rozszerzenie działalności. Bo, choć pierwotny zamysł był taki, by pokazywać jedynie prace autorskie, szybko okazało się, że to nie jest właściwy kierunek. Jan Kaja i Jacek Soliński zaczęli więc budować środowisko, zachęcając tym samym twórców i odbiorców sztuki, żeby chcieli zaistnieć i rozwijać się. W ten sposób Galeria Autorska szybko powiększyła się o grono przyjaciół, którzy w galeryjnej przestrzeni mieli okazję prezentować swój twórczy dorobek. Początkowo do środowiska tego należeli m.in. konceptualiści Anastazy Wiśniewski czy Leszek Przyjemski oraz poeci, w tym nieżyjący już: Krzysztof Soliński, Krzysztof Nowicki i Ryszard Milczewski-Bruno. Jan Kaja podkreśla, że ta filozofia prowadzona jest w Galerii Autorskiej do dziś. W ciągu ostatnich 45 lat gościło tu ponad trzystu artystów. Zaprezentowano około tysiąca wystaw. Wydano około trzystu tytułów (ostatnia z publikacji Jacka Solińskiego "Powtarzalność i spełnienie. Zapiski rytownika 1" została nagrodzona 17 maja Bydgoską Literacką Nagrodą Roku 2023 "Strzała Łuczniczki" - dop. aut.).

Jak opowiada nasz rozmówca, od samego początku działalność galerii były wpisana w życie polityczne naszego kraju i miasta. Prezentowana w niej twórczość była swego rodzaju wyrazem buntu przeciw rzeczywistości PRL. Tej działalności nierozerwalnie towarzyszyły głębokie przemiany społeczne, polityczne. Dzieła w niej tworzone miały unikalny charakter. Jednym z pierwszych były nietypowe zaproszenia - w formie biletu kolejowego, suwaka czy kartki żywnościowej, które które funkcjonowały w stanie wojennym.

- Pomysł był taki, żeby tych zaproszeń nie wyrzucać - one same w sobie miały stanowić artystyczną formę. I to się sprawdziło. Ludzie zainteresowani grafiką pisali o tych zaproszeniach: że są starannie wydane, że to nie jest tylko zaproszenie w tradycyjnym rozumieniu, ale że te przedmioty także mówią coś o wystawie, o artyście - mówi Jan Kaja.

W późniejszym czasie Galeria Autorska zaczęła wydawać także katalogi, następnie małe publikacje, później coraz większe, a wreszcie albumy monograficzne dotyczące spuścizny artystów bydgoskich. A lokalne środowisko jest dla Jana Kaji i Jacka Solińskiego szczególnie ważne. To dlatego, że - zwraca uwagę Jan Kaja - sporo artystów zostało w ostatnim czasie zmarginalizowanych.

- Bardzo nas to martwi i boli, że szczególnie w tym trudnym czasie właściwie nikt o to środowisko nie dba. Zwłaszcza, że to są ludzie reprezentujący wysoki poziom artystyczny. Jest w tej chwili, także w sztuce, kult młodości. To, co młodzi robią, wydaje się, lepsze, nowatorskie, a jednocześnie starszych odsuwa się na bok. Co ma przykre skutki, bo wówczas środowisko się kurczy. Nie ma tej tradycji bycia jedni z drugimi - młodzi ze starszymi, ale dochodzi do polaryzacji - dodaje Jan Kaja.

Jak zauważa Jacek Soliński, tym, co ma szczególne znaczenie dla kierunku działania Galerii Autorskiej, to pewien porządek rozumienia świata, tradycji i poszanowania tego, co było kiedyś.

- To, co się wydarzyła przez 45 lat naszej działalności galeryjnej - i w sferze wydawniczej, i wystawowej, i towarzyskiej - na pewno nas zobowiązuje i określa pewien model działania na przyszłość. To jest wyselekcjonowanie pewnych określonych wartości, które nas w stosunku do innych osób uwrażliwiają. Im jesteśmy starsi, wraz z upływem dekad odczuwamy coraz silniejszy określony kierunek - rozwijający się dosyć różnorodnie i często w sposób chaotyczny - który należy porządkować. Jeśli można by było odnieść to również do grupy, środowiska, sądzę, że ten kierunek w sposób naturalny jest określany przez osoby, które chcą z nami działać, współuczestniczyć w spotkaniach, rozmawiać, a przede wszystkim - spotykać się, bo najistotniejszym w tym prowadzeniu galerii okazuje się to zwykłe ludzkie spotkanie drugiego człowieka, życzliwość, serdeczność, poczucie wzajemności i zrozumienia - nawet dla tego kogoś, kto ma inne poglądy albo inaczej rozumie rzeczywistość. Ale ta platforma porozumienia oparta jest zawsze na dialogu - mówi Jacek Soliński.

W środę, 29 maja, w klimatycznym wnętrzu Salonu Hoffman Kujawsko-Pomorskim Centrum Kultury w Bydgoszczy miała miejsce uroczystość z okazji 45-lecia działalności Galerii Autorskiej Jana Kaji i Jacka Solińskiego. Specjalny wykład wygłosił dr hab. Piotr Siemaszko prof. uczelni z Wydziału Literaturoznawstwa Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Podczas uroczystości miało miejsce również uroczyste wręczenie Nagrody Artystycznej „Galernik Sztuki”. Z rąk Jacka Solińskiego i Jana Kaji statuetkę i pamiątkowe grafiki odebrała Anna Piwkowska, a publiczność miała okazję wsłuchać się w jej poezję. O jej twórczości opowiedział ks. prof. Jan Sochoń, który poprowadził spotkanie autorskie z poetką. W trakcie uroczystości Jacek Soliński i Jan Kaja wykonali "Dwanaście kroków wdzięczności", wręczając swoje prace dwunastu osobom, które na przestrzeni lat wspierały Galerię Autorską, stając się jej przyjaciółmi. Całości dopełniła oprawa wizualna. Na specjalnie ustawionym projektorze mogliśmy podziwiać slajdy prezentujące stworzone przez Jana Kaję i Jacka Solińskiego afisze, druki czy pozycje wydawnicze, stanowiące dorobek istniejącej od 45 lat na mapie Bydgoszczy Galerii Autorskiej.