Ekslibris był kiedyś podpisem

Ekslibris pojawił się wcześniej niż druk. Początkowo był prostym znakiem, informującym, do kogo należy rękopis. Później przerodził się w sztukę i dziś jest dowodem na to, że osoba, która oznacza nim swoje zbiory, kocha książki. Bydgoskie Muzeum Okręgowe zaprasza nie tylko bibliofilów.

<!** Image 2 align=right alt="Image 84348" >Ex libris po łacinie znaczy - z książek, w domyśle - z książek czyichś. To nic innego, jak znak własnościowy. Najczęściej jest ozdobną grafiką z imieniem i nazwiskiem lub inicjałami właściciela księgozbioru. Także instytucji. Typowy ekslibris to mała karteczka przyklejona na wewnętrznej stronie okładki. Bywa też, że jest pieczątką.

Oznaczanie ekslibrisem swoich zbiorów świadczy o szacunku dla książki. Kto jeszcze to robi? W zasadzie tylko, ci których nazywamy bibliofilami. Dziś ekslibris jest bowiem bardziej małą formą graficzną niż znakiem własnościowym. Ma również bardziej prozaiczny charakter. Powinien motywować do podobnej dbałości i terminowego zwrotu osobę, która książkę wypożyczyła. Rolą ekslibrisu jest także zabezpieczanie przed kradzieżą lub zatraceniem. Pięknie wykonany lub należący do znanej osoby podnosi wartość książki.

<!** reklama>Pierwsze ekslibrisy jako oznaczenia własnościowe pojawiły się w Polsce w drugiej połowie XIV w. na kartach rękopisów. Początkowo określały tylko, do kogo należy manuskrypt, ale go nie zdobiły.

<!** Image 5 align=right alt="Image 84355" >Dopiero sto lat później pojawiły się ekslibrisy, które były dziełami sztuki i podnosiły wartość oraz estetykę rękopisów. Najstarszymi malowanymi ekslibrisami, jakie się zachowały, są herby Bogoria i Szeliga. Właśnie motywy heraldyczne były pierwszymi inspiracjami dla twórców znaków właścicielskich.

Do XIX w. tworzono także superekslibrisy. Były to książki oprawione w skórę bądź safjan, z tłoczonym na okładce znakiem właściciela. Są różne techniki wykonywania ekslibrisów - akwaforta, linoryt, miedzioryt, drzeworyt, sucha igła. Mistrzem znaków właścicielskich był Albrecht Durer, niemiecki malarz i grafik, żyjący na przełomie XV/XVI w., uważany za jednego z najwybitniejszych artystów doby renesansu.

Kolekcja ekslibrisów, jaką posiada bydgoskie muzeum, jest dopełnieniem zasadniczych zbiorów jego działu graficznego. Należą do nich: polska grafika współczesna, grafika nowoczesna z lat 1900-1939 i grafika twórców bydgoskich. Kolekcja liczy 777 pozycji, autorstwa ponad trzydziestu grafików. W zbiorze dominuje zespół rycin Wojciecha Jakubowskiego, liczący 448 pozycji, ujętych w 8 tek i uzupełniony pojedynczymi znakami książkowymi.

Na ekspozycję wybrano czternaście zespołów autorskich, obrazujących rozwój ekslibrisu w dwudziestoleciu międzywojennym, podczas okupacji oraz w czasach już współczesnych. Na wystawie zaprezentowanych zostanie 244 księgoznaków.

<!** Image 3 align=right alt="Image 84348" >W dwudziestoleciu międzywojennym nastąpił dynamiczny rozwój ośrodków graficznych. Na ekspozycji przybliżona zostanie twórczość wybitnych warszawskich grafików, Stanisława Ostoi-Chrostowskiego i Tadeusza Cieślewskiego syna. Byli oni członkami Stowarzyszenia Artystów Grafików „Ryt”, które wywarło ogromny wpływ na rozwój polskiego drzeworytu. W dorobku tych twórców ekslibris był ważnym sposobem, świadczący o szczególnym zainteresowaniu książką i jej zdobnictwem oraz książką jako symbolem. Drzeworytnicze księgoznaki tych grafików różnią się formą, treścią oraz rozwiązaniami technicznymi. Subtelne, dekoracyjnie stylizowane i drobiazgowo cięte ryciny Chrostowskiego kontrastują z niespokojnymi, fantazyjno-surrealistycznymi miniaturami Cieślewskiego.

<!** Image 6 align=right alt="Image 84355" >Współczesne ekslibrysy zaprezentowane zostaną w pracach Wiktora Langnera i Bornisława J. Tomeckiego. Ekslibrisy tego pierwszego przypominają pieczęcie.

Środowisko artystyczne Bydgoszczy reprezentują znaki własnościowe Franciszka Konitzera, Stanisława Brzęczkowskiego oraz księgoznaki Bronisława Z. Nowickiego, Łukasza Płotkowskiego i Stanisława Lejkowskiego, realizowane od lat 50. do 80. ubiegłego stulecia.

Co gdzie kiedy?

Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy. Wystawa „Od Stanisława Ostoi-Chrostowskiego do Wojciecha Jakubowskiego. Ekslibris ze zbiorów Muzeum Okręgowego”. Otwarcie 17 maja, godz. 18.00 w Spichrzach przy ul. Grodzkiej 7-11. Wystawa czynna do 31 lipca 2008 r.