Świadczenie kompensacyjne dla nauczycieli wzrasta, ale coraz mniej osób chce z niego korzystać. Najnowsze dane ZUS za I kwartał 2023

Liczbę osób pobierających świadczenia kompensacyjne i ich przeciętną wysokość zawarto w „Miesięcznej informacji o wybranych świadczeniach pieniężnych”.

ZUS podał, jaka była przeciętna wysokość świadczenia kompensacyjnego i ile osób je pobierało w poszczególnych miesiącach pierwszego kwartału 2023:

• w styczniu 13,7 tys. osób skorzystało ze świadczenia kompensacyjnego, jego przeciętna wysokość wynosiła 3011,56 zł;
• w lutym liczba osób pobierających świadczenie zmniejszyła się do 13,4 tys. zł, a przeciętna wysokość wynosiła 3018,90 zł;
• w marcu ze świadczenia skorzystało 13,2 tys. zł, wysokość świadczenia wzrosła wówczas do 3578,72 zł;
• w kwietniu 13,1 tys. osób pobrało świadczenie, przy przeciętnej wysokości tzw. kompensówki w wysokości 3561,09 zł

Liczba nauczycieli pobierających to świadczenie w kwietniu tego roku jest niższa niż przed rokiem i dwa lata temu w analogicznym okresie. W kwietniu 2022 roku świadczenie kompensacyjne pobierało 13,5 tys. osób (przy przeciętnej wysokości 2849,89 zł), a w kwietniu 2021 ze świadczenia korzystało 14,1 tys. nauczycieli. Wówczas przeciętna wysokość tzw. kompensówki wynosiła 2562,11 zł.

Analizując miniony kwartał 2023 roku, można zauważyć, że choć średnia wysokość świadczenia wzrasta, to coraz mniej nauczycieli decyduje się, by z niego korzystać.

Nauczycielskie świadczenia kompensacyjne są odpowiednikiem emerytur pomostowych dla nauczycieli. W kwietniu 2023 r. emerytury pomostowe pobierało 40,8 tys. osób. Przeciętna wysokość pomostówki wynosiła 4769,99 zł.

Zgodnie z obowiązującą od 2009 r. ustawą o świadczeniach kompensacyjnych, może ono być przyznawane nauczycielom mającym 30-letni staż pracy, w tym 20 lat pracy nauczycielskiej i pracującym na co najmniej jedną drugą etatu. Wiek uprawniający do świadczenia ma wzrastać w latach 2014-2032, począwszy od 55. roku życia aż do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.

Nauczyciel w latach 2021-2022 mógł otrzymać kompensówkę, jeśli ukończył 55 lat (kobieta) i 59 lat (mężczyzna). W latach 2023-2024 może ją otrzymać jeśli ukończy 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna). W latach 2025-2026 będzie mógł ją otrzymać, jeśli ukończy 56 lat (kobiety) i 61 lat (mężczyzna), w latach 2027-2028 – odpowiednio 57 lat i 62 lata, w latach 2029-2030 odpowiednio 58 lat i 63 lata, w latach 2031-2032 odpowiednio 59 lat i 64 lata.

Świadczenia kompensacyjne przysługują nauczycielom pracującym w szkołach, przedszkolach, placówkach kształcenia ustawicznego, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, w młodzieżowych ośrodkach socjoterapii i w specjalnych ośrodkach wychowawczych.

Nauczyciele korzystający z kompensówek otrzymują takie same odprawy, jak przechodzący na normalne emerytury. Mogą także liczyć na identyczne świadczenia socjalne, co nauczyciele emeryci.

Obowiązuje ich jednak warunek: jeżeli pobierają świadczenie, to nie mogą dalej pracować w szkole, przedszkolu lub ośrodku (np. w niepełnym wymiarze godzin).

Zgodnie z obowiązującą od 2009 r. ustawą nauczycielowi pobierającemu kompensówkę nie wolno też zatrudnić się w szkole, przedszkolu lub ośrodku, nawet jeśli zajmowane stanowisko nie ma nic wspólnego z pracą dydaktyczną. W ustawie o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych zapisano, że jeśli taki nauczyciel wróci do pracy w dotychczasowym zawodzie, to świadczenie zostanie mu zawieszone. Jeśli zaś podejmie inną pracę, niż w zawodzie, to będzie nadal mógł pobierać pieniądze z tytułu świadczenia.

W ubiegłym roku wprowadzono odstępstwa od tej zasady. Na mocy uchwalonej na początku marca 2022 r. ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, od 24 lutego 2022 r., czyli od napaści Rosji na Ukrainę, do 31 sierpnia 2023 r. możliwe jest zatrudnienie na stanowisku pomocy nauczyciela lub nauczyciela w oddziale przygotowawczym dla uczniów z Ukrainy nauczyciela pobierającego świadczenie kompensacyjne bez utraty tego świadczenia.

Zgodnie zaś z uchwaloną w grudniu 2022 r. nowelizacją ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy (podpisaną przez prezydenta 23 stycznia 2023 r.), możliwie jest do 31 sierpnia 2023 r. zatrudnienie bez utraty świadczenia kompensacyjnego nauczyciela języka polskiego lub nauczyciela prowadzącego dodatkową naukę języka polskiego.

Grudniowa nowelizacja umożliwia też zatrudnienie do 31 sierpnia 2023 r. w szkole bez utraty świadczenia innego nauczyciela niż polonista jeżeli w dniu nawiązania z nim stosunku pracy do szkoły uczęszcza co najmniej jeden uczeń będący obywatelem Ukrainy, którego pobyt na terytorium Polski jest uznawany za legalny.

Pieniądze na nauczycielskie świadczenia kompensacyjne nie pochodzą z odprowadzanych składek, ale z budżetu państwa. ZUS na swojej stronie internetowej udostępnił specjalny kalkulator do wyliczenia wysokości nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Każdy nauczyciel może – wpisując swoje podstawowe dane – obliczyć prognozowaną dla niego wysokość świadczenia.

W związku z pojawieniem się poselskiego projektu z 19 maja, oprócz regulacji dotyczących wprowadzenia wcześniejszych emerytur dla nauczycieli, znalazły się także zapisy dotyczące nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych. Okazuje się, że mają one zostać rozszerzone na kolejną grupę nauczycieli – z publicznych i niepublicznych poradni psychologicznych, w tym poradni specjalistycznych, o których mowa w art. 2 pkt 6 ustawy — Prawo oświatowe.