Spis treści
Ewolucja nazw związków rodzinnych
Język jest elementem odzwierciedlającym struktury społeczne i relacje rodzinne, zachowuje pamięć o nich i ich istotności, nawet jeśli one same zmieniły się lub ustąpiły miejsca innym układom. W staropolskiej kulturze familijna sieć kontaktów miała istotne znaczenie, co przekładało się na bogactwo unikalnych terminów, nazywających stopnie pokrewieństwa i nie mniej ważnych powinowactw.
Geneza staropolskich nazw powinowactw sięga czasów prasłowiańskich, a ich pochodzenie często odwołuje się do tradycji i wierzeń przodków. Na przykład „stryj” oznaczał starszego brata ojca i wywodził się z terminu oznaczającego opiekuna rodziny.
Nazewnictwo rodzinne ulegało też wpływowi innych kultur i języków, szczególnie łacińskiego, niemieckiego i ruskiego, co wprowadzało nowe terminy oraz modyfikowało istniejące nazwy. Przykładowo „świekra” pochodzi ze staro-cerkiewno-słowiańskiego i odnosi się do osoby, która wprowadza nową członkinię do rodziny. Jest to zatem dzisiejsza teściowa.
Nazwy powinowactw ewoluowały wraz z przemianami społecznymi i kulturowymi. Od średniowiecza po czasy nowożytne, nazwy te zmieniały się, a ich znaczenie dostosowywało się do nowych realiów. Chociaż wiele z nich wyszło z użycia, mogłyby się okazać i dziś bardzo użyteczne, takie jak choćby „pociot”, który oznacza dalekiego krewnego lub przyjaciela rodziny.
Kto jest kim? Słownik staropolskich nazw powinowactw
Powinowactwo to pojęcie odnoszące się do relacji rodzinnych powstałych z małżeństwa, a nie z krwi. Obejmuje więzi pomiędzy małżonkami oraz ich rodzinami. Okazuje się, że wchodząc w związek małżeński nie tylko zyskujemy teściów i szwagrów, ale cały pakiet powinowatych. Kto dla kogo jest kim w powiększonej rodzinie?
Dla żony:
- matka męża: świekra
- ojciec męża: świekier
- siostra męża: zełwa
- mąż siostry męża: zełwin
- brat męża: dziewierz
- żona brat męża: jątrew.
Dla męża:
- matka żony: teściowa
- ojciec żony: teść
- siostra żony: świeść
- mąż siostry żony: paszenog
- brat żony: szurzy
- żona brata żony: szurzyna.
Dla rodziców:
mąż córki: zięć
żona syna: snecha
matka zięcia: swatka
ojciec zięcia: swat
matka snechy: współteściowa
ojciec snechy: współteść.
Dla rodzeństwa:
żona brata: bratowa
mąż siostry: swak.
Dawne nazwy dziś
Język nieustannie się zmienia. Jedne słowa odchodzą, przychodzą nowe – rozbłyskują i gasną lub zmienia się ich znaczenie. Nierzadko możemy zaobserwować też nieoczekiwany powrót dawno strupieszałych wyrazów do współczesnego języka. Czasem w nieco innym wydźwięku, jak np. „ziomek” przyswojony przez młodzieżową subkulturę, a czasem w pełnej swej krasie jak np.„zagwozdka” (kwestia do rozwikłania).
Staropolskie nazwy powinowactw są interesującym świadectwem dawnych czasów, przypominają o bogactwie języka i kultury naszych przodków, ale znajomość tych terminów, choć archaicznych, może i dziś wzbogacić nasze rodzinne życie. Czyż od razu nie poczujemy się ze sobą bliżej, kiedy powiemy „idę na kawę z szurzyną”? Zanim jednak wprowadzisz tę nomenklaturę w życie, upewnij się, tak na wszelki wypadek, że nikt nie poczuje się obrażony...
Powiedz nam, co o tym myślisz i zostaw komentarz.
Szanujemy każde zdanie i zachęcamy do dyskusji. Pamiętaj tylko, żeby nikogo nie obrażać!
Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Strefę Edukacji codziennie.
Obserwuj StrefaEdukacji.pl!
