Musimy wierzyć w zaświaty?

Nawiedzone domy i zjawy z zaświatów to ważny element współczesnej popkultury. Co sprawia, że opowieści o duchach cieszą się takim powodzeniem? Najnowsze badania naukowców dowodzą, że fascynacja masowego odbiorcy duchami, to nie przypadek.

<!** Image 2 align=none alt="Image 181552" sub="Fotografia ducha, którą na zamku Tantallon wykonał w maju 2008 roku Christopher Aitchison.">W tradycji wielu ludów ważną rolę odgrywają miejsca, w które trafiają dusze zmarłych ludzi. Pradawna i powszechna tradycja mówi, że dusze z różnych powodów trafiają do niematerialnych miejsc przyjaznych lub niemiłych, skrótowo określanych jako zaświaty. Niektóre z metafizycznych pozostałości zmarłych wracają jednak na Ziemię. Czynią to albo świadomie, albo dlatego, że gubią drogę i pozostają zawieszone pomiędzy zaświatami a naszym materialnym światem. Pojawianie się tych bytów niepokoi żywych. Czy taki pogląd to tylko odwieczny mit? <!** reklama>

Duchy pod lupą

Duchy, zjawy, widma są dziś szeroko obecne w kulturze popularnej. Opowieści o duchach, kiedyś przekazywane z ust do ust, a od XIX w. opisywane w powieściach, wciąż cieszą się wielkim powodzeniem w różnych kręgach kulturowych. Przybysze z zaświatów zadomowili się też na wielkim i małym ekranie. Wielkim powodzeniem cieszą się filmy takie, jak „Duch” („Poltergeist”) czy „Krąg” („The Ring”). Poza tym, od końca lat 90. XX w. powstają fabularne seriale telewizyjne, mówiące o kontaktach ludzi z zaświatami. Trzeba podkreślić, że dziś szczególnie dynamicznie rozwija się nurt dokumentalnych filmów telewizyjnych, przedstawiających tego rodzaju tematykę.

<!** Image 3 align=none alt="Image 181552" sub="Duch dziecka utrwalony aparatem w telefonie komórkowym przez Matthewa Summersa w styczniu 2008 roku.">Co sprawia, że opowieści o duchach cieszą się takim powodzeniem? Można śmiało założyć, że wpływa na to powszechne przekonanie, występujące także poza religijnymi dogmatami, iż dusza ludzka jest wieczna i może funkcjonować po śmierci ciała.

Masowość zainteresowania zaświatami potwierdzają też liczne badania naukowe i sondaże. Przykładowo, sondaż przeprowadzony w 2006 roku na University of Central Oklahoma wśród pół tysiąca amerykańskich studentów wykazał, że 40 proc. z nich uważa, iż dom może zostać nawiedzony przez duchy. Inne badanie, przeprowadzone pod koniec października 2007 roku w USA przez ośrodek Ipsos wykazało, że 23 proc. Amerykanów widziało ducha lub czuło kiedyś jego obecność. Z kolei sondaż przeprowadzony w Australii w grudniu 2009 roku przez firmę Nielsen wykazał, że 53 proc. obywateli tego kraju wierzy w to, iż dusza człowieka po śmierci nadal żyje w jakiejś formie.

Coraz częściej problematyce wiary w duchy przyglądają się naukowcy. Według podanych w październiku 2010 roku wyników badań amerykańskich socjologów, dr. Christophera D. Badera i dr. Carsona Menckena z Baylor University w Waco w Teksasie, ponad 70 proc. Amerykanów uznaje szeroko pojmowane zjawiska paranormalne za coś realnego.

- Wiara w zjawiska paranormalne jest bardziej powszechna, niż się przyjmuje, a do tego nie ma jednego typu ludzi akceptujących zjawiska paranormalne - wyjaśnia dr Bader. - Taki pogląd reprezentują zarówno osoby niewyedukowane o niskich dochodach, jak też dobrze wykształceni właściciele wielkich przedsiębiorstw.

Również w październiku 2010 roku opublikowano w Wielkiej Brytanii wyniki badań określonych jako Supernatural Angel Raport. Były to badania nad przypadkami paranormalnych zdarzeń, które zostały przez świadków zgłoszone brytyjskiej policji. Analiza ta objęła 755 zajść, jakie odnotowano w ciągu minionych 25 lat.

Najciekawsze jednak wnioski płyną z najnowszych ustaleń. Międzynarodowy zespół badaczy, kierowany przez uczonych z uniwersytetu w Oksfordzie, w wynikach swych badań opublikowanych w lipcu 2011 roku stawia hipotezę, że ludzie są psychologicznie, a być może i ewolucyjnie zaprogramowani, by wierzyć w życie po śmierci, w zaświaty. Projekt był szeroko zakrojony, w ciągu 3 lat przeprowadzono 40 niezależnych badań w 20 krajach. Problem badano pod kątem antropologii, psychologii, filozofii i teologii. Eksperymenty prowadzano zarówno z dziećmi, jak i z osobami dorosłymi.

Życie po śmierci

Badania te wykazały, że ludzie w wielu różnych kulturach wierzą, iż część ludzkiego umysłu, duszy, czy ducha, nadal w jakiejś formie żyje po śmierci. Pojęcie zaświatów należy więc do podstawowych składowych natury człowieka. Występuje ono także poza religijnymi dogmatami, co sprawia, że ludzie chętnie dowiadują się czegoś nowego na ten temat. Z tego właśnie powodu duchy zostały przygarnięte przez kulturę popularną i na stałe w niej się zadomowiły.