Jedyna taka brama w grodzie nad Brdą o pięciu nazwach

Budowa muru obronnego wokół Bydgoszczy rozpoczęła się w połowie XV wieku, prace wykończeniowe i modernizacyjne prowadzono jednak aż po kres istnienia I Rzeczypospolitej.

<!** Image 2 align=right alt="Image 101989" sub="Rekonstrukcja bramy Gdańskiej wykonana przez Roberta Grochowskiego Grafika: Milena Wojtkowiak">W przeciwieństwie do wielu miast, które były całkowicie otoczone umocnieniami, Bydgoszcz miała naturalną linię obrony na Brdzie. Wierzono, że to wystarczy. Zbudowano zatem mur o długości około 470 m, rozciągający się łukiem wokół południowej części miasta. Miał on kilka baszt i dwie bramy: Poznańską i Kujawską.

Pierwsza wzmianka źródłowa o trzeciej bydgoskiej bramie, zwanej najczęściej Gdańską, pochodzi z końca XVI wieku. Budowlę tę zwano też Bramą Spchlerną, Mostową, Wodną i Karmelicką. Było to jedyne przejście do miasta położone na lewym brzegu Brdy.

Brama Gdańska była budowlą wolno stojącą, niezwiązaną z ciągiem murów obronnych. Stanowiła jednak istotny element kompleksu obronnego. Na lewym brzegu Brdy, tuż przy rzece, wznosiły się masywny klasztor Karmelitów i leżący naprzeciw niego spichlerz miejski. Pomiędzy nimi biegła droga do Myślęcinka, której to strzegła Brama Gdańska, usytuowana na przedłużeniu przeprawy mostowej przez Brdę.

<!** reklama>Na rysunku barona Erika Dahlberga, wykonanym w 1657 roku sylwetkę Bramy Gdańskiej widać pomiędzy klasztorem Karmelitów a Kościołem Klarysek. To jedyny jej zachowany wizerunek. Dzięki niemu wiemy, że z pewnością miała dwie wieże i pod tym względem różniła się od pozostałych bydgoskich bram miejskich.

Wiadomo, że bramę rozebrano dopiero w XIX wieku. Na planie miasta, pochodzącym z końca XVIII stulecia, wykonanym na potrzeby władz pruskich, widać ją wyraźnie zlokalizowaną jako „Danziger Tor”. Dokładnie w tym samym miejscu, gdzie jej fundamenty zostały odsłonięte...