Astma zaczyna się w nosie

O alergii pyłkowej z prof. dr hab. n. med. ZBIGNIEWEM BARTUZIM, ordynatorem Kliniki Alergologii, Immunologii Klinicznej i Chorób Wewnętrznych Szpitala Uniwersyteckiego im. Biziela w Bydgoszczy, rozmawia Katarzyna Idczak.

<!** Image 3 align=none alt="Image 190587" >

Uciążliwe kichanie, podrażnione spojówki, swędzenie w gardle i w nosie& Jak walczyć z alergią pyłkową?

Leczenie alergii pyłkowej obejmuje zarówno leczenie prewencyjne, czyli zapobieganie wystąpieniu objawów, farmakologiczne oraz tzw. immunoterapię, zwaną powszechnie odczulaniem. Podstawową zasadą, od której należy zaczynać leczenie jest tzw. prewencja wtórna, oparta na unikaniu kontaktu z alergenem. Wiedza w tym zakresie jest powszechnie dostępna zarówno dla lekarzy, jak i chorych. Podstawowe zasady to między innymi: ubrania należy często prać i przechowywać w zamkniętych szafkach, unikać skąpej odzieży odsłaniającej skórę, po powrocie do domu brać prysznic, zaopatrzyć sypialnie w filtr powietrza, mieszkanie często odkurzać sprzętem zaopatrzonym w filtry, unikać przebywania, zwłaszcza w dni słoneczne i wietrzne, na obfitych w roślinność przestrzeniach, a wakacje najlepiej spędzać nad morzem. Zalecenia muszą być dobierane indywidualnie, zależnie od rodzaju uczulenia i charakteru wykonywanej pracy. Terapia farmakologiczna ma znaczenie w zniesieniu objawów zarówno typowych dla alergicznego nieżytu nosa, jak i wszystkich innych chorób, mających związek z alergią pyłkową. Obejmuje ona stosowanie tzw. leków przeciwhistaminowych, glikokortykosterydów, leków antyleukotrienowych czy sympatykomimetyków. Leki te podaje się w okresie objawów zarówno w postaci tabletek, jak miejscowo do nosa i spojówek w postaci kropli, aerozolu. W postaci aerozolu zmniejszają one szybko, w ciągu 15 minut, objawy nieżytu - tj. świąd, kichanie, katar. Najlepsze wyniki uzyskuje się jednak u chorych uczulonych na pyłki roślin przy zastosowaniu immunoterapii swoistej. Polega ona na podawaniu osobie uczulonej najpierw stopniowo zwiększających się, a potem podtrzymujących, dawek alergenu w celu wywołania tolerancji.

<!** reklama>

Jakie są rodzaje odczulania i co warunkuje wybór kuracji?

Immunoterapię należy prowadzić w specjalistycznych ośrodkach alergologicznych, gdzie specjaliści są w stanie dobrać, indywidualnie dla każdego chorego, właściwą szczepionkę oraz drogę i schemat jej podawania, a także kontrolować jej przebieg. Obecnie w Polsce jest dostępnych kilka rodzajów szczepionek alergenowych, podawanych różnymi drogami i według różnych procedur. Immunoterapia klasyczna, stosowana najczęściej, polega na podawaniu szczepionki podskórnie w coraz to większych dawkach aż do osiągnięcia dawki podtrzymującej. W przypadku pyłkowicy możliwe jest zarówno odczulanie całoroczne, jak i przedsezonowe. W schemacie całorocznym kolejne dawki fazy wstępnej są podawane co 7-14 dni, aż do uzyskania dawki podtrzymującej, powtarzając ją co 4-6 tygodni, redukując ją o połowę w okresie pylenia. W schemacie przedsezonowym podaje się kolejne dawki co 7-14 dni, a kończy się przed sezonem pylenia. Obecnie dostępna jest na rynku polskim szczepionka do podawani a podjęzykowego w formie kropli.

Czy odczulanie jest kosztowne?

Obecnie w Polsce szczepionki zawierające pospolite alergeny roślinne oraz roztocza kurzu domowego są refundowane. Oznacza to, że w zależności od rodzaju ekstraktu i firmy pacjent zapłaci niewiele. Nie są refundowane w Polsce szczepionki służące do immunoterapii chorych, uczulonych na sierść zwierząt.

Jak długo terapia jest skuteczna?

Skuteczność immunoterapii zależy od wielu czynników, m.in. od rodzaju i liczby alergenów, na który chory jest uczulony. Proces immunoterapii powinien trwać, zgodnie ze standardami, 4-5 lat i skuteczność tej formy leczenia w przypadku alergicznego nieżytu nosa z alergią monowalentną wynosi 85 proc. W przypadku uczulenia na wiele alergenów powietrznopochodnych skuteczność immunoterapii maleje. Skuteczna immunoterapia zwykle powoduje ustąpienie objawów na zawsze, co oczywiście nie daje gwarancji nieuczulenia się na inne, nowe alergeny pyłkowe lub pokarmowe. Zdarza się to jednak stosunkowo rzadko. Trzeba podkreślić, że stwierdzenie sformułowane przed wieloma laty, że „astma zaczyna się w nosie” jest w pełni uzasadnione i niepodjęcie tej formy terapii może prowadzić do tej ciężkiej, nie dającej nadziei na wyleczenie choroby. Jak pokazują badania, około 50 procent chorych na alergiczny nieżyt nosa z czasem choruje na astmę.

Czy w przypadku dojrzałych wiekowo pacjentów odczulanie lub leki antyalergiczne mogą wchodzić w niebezpieczne reakcje z lekami na choroby przewlekłe? Jak wygląda leczenie osób starszych?

Nie ma przeciwwskazań do stosowania immunoterapii u osób starszych. Oczywiście, nie stosujemy immunoterapii u osób z zaburzeniami odporności, przewlekłymi ciężkimi chorobami układowymi, w tym autoimmunizacyjnymi czy rozrostowymi. Nie wolno stosować immunoterapii u chorych przyjmujących przewlekle niektóre leki, np. beta blokery czy blokery konwertazy, stosowane w nadciśnieniu tętniczym. Zatem u osób w wieku podeszłym i starczym nie ma przeciwwskazań do immunoterapii jako takiej, jednak to w tej grupie wiekowej najczęściej spotykamy powody, które wykluczają zastosowanie odczulania.

Czy alergia pyłkowa potrafi przyjąć tak niebezpieczną postać, że konieczne jest, aby pacjent korzystał ze zwolnienia lekarskiego?

Alergia na pyłki roślin w najłagodniejszej postaci manifestuje się objawami ze strony śluzówek nosa i spojówek. Nie jest to regułą. W okresie pylenia traw u części pacjentów występują objawy intoksykacji pyłkowej, manifestujące się wzrostem ciepłoty ciała, bólami głowy, nudnościami, zmianami skórnymi, osłabieniem. Alergiczny nieżyt nosa jest chorobą alergiczną górnych dróg oddechowych. W sytuacjach szczególnie intensywnego pylenia mogą pojawić się objawy ze strony dolnych dróg oddechowych pod postacią trudności w oddychaniu i napadów duszności typowych dla astmy oskrzelowej. Tacy pacjenci zdecydowanie wymagają szczególnie intensywnej opieki lekarskiej, w tym zwolnienia od czynności zawodowych. Zwolnienie lekarskie tym bardziej będzie uzasadnione w przypadku chorych, wykonujących swój zawód w kontakcie z przyrodą.

Podobno alergia pyłkowa może doprowadzić do powikłań ze strony układu pokarmowego...

Trzeba wiedzieć, że pyłkowica charakteryzuje się obecnością reakcji krzyżowych między pyłkami roślin a owocami i warzywami. Oznacza to, że po spożyciu w okresie pylenia roślin jakiegoś owocu czy warzywa mogą wystąpić objawy w jamie ustnej. Jako przykład podam przypadek mojego chorego, leczonego z powodu alergicznego nieżytu nosa, spowodowanego uczuleniem na brzozę. W połowie kwietnia, kiedy z reguły odnotowujemy silne stężenie pyłku brzozy, wystąpiły u niego po spożyciu kilku kawałków jabłka silne objawy pod postacią obrzęku języka, warg, a także gardła, co wymagało natychmiastowych intensywnych działań lekarskich i odsunięcia chorego również od pracy. Te reakcje krzyżowe między brzozą a jabłkiem są podobnie jak inne reakcje krzyżowe, dobrze znane alergologom. Doskonale wiemy, jakie owoce i warzywa u pacjenta uczulonego na dany alergen pyłkowy winny być wyłączone z diety w okresie pylenia. Warto szerzyć tę wiedzę wśród uczulonych pacjentów, gdyż jej brak może być przyczyną tragedii. Zwykle poza sezonem pylenia, podobnie jak mój pacjent, chorzy mogą bezpiecznie spożywać wszystkie owoce.