Kiedy zacząć się odczulać, aby wygrać z alergią? To radzi immunolog

Co w tej chwili uczula i jak długo, w ciągu całego roku jesteśmy na te alergeny najbardziej narażeni?
W naszym kraju powietrze atmosferyczne jest wysycone pyłkami roślin od stycznia aż do października. Największe stężenie alergenów mamy wiosną - to właśnie wtedy duża część roślin wiatropylnych zaczyna kwitnąć. Teraz pyli bardzo mocno leszczyna i olsza. Duże problemy mogą zaobserwować u siebie osoby uczulone na brzozę, której pylenie jest najbardziej intensywne w kwietniu. W drugiej połowie roku zacznie się pylenie bylicy, komosy a następnie trawy, babki i szczawiu. Z kolei w sierpniu i we wrześniu, w powietrzu pojawiają się też pyłki ambrozji. Pylenie roślin kończy się w październiku, gdy przestają pylić trawy, ambrozja, bylice, nawłoć, pokrzywa, babki i szczaw. W Polsce najwięcej osób jest uczulonych na pyłki traw, drzew oraz chwastów w tym m. in. bylicy. Warto sprawdzać aktualne dane o pyleniu w naszym regionie, choćby w Internecie na stronie http://www.alergen.info.pl/. Korzystajmy też z aplikacji dla alergików, którą można zainstalować w telefonie.

Jeszcze wiosna się nie zaczęła, a mamy coraz więcej osób z łzawiącymi i piekącymi oczami, z katarem i uporczywym świądem a nawet z dusznościami, wskazującymi na astmę. Dlaczego?
Wynika to z kilku czynników. Przede wszystkim z ocieplenia klimatu - choćby u nas, czy w innych krajach Europy, temperatura jest obecnie znacznie wyższa aniżeli była przed laty w tym czasie, stąd szybciej rozpoczyna się pylenie roślin. Występuje też migracja pyłków - mogą one pokonać wiele kilometrów i dotrzeć do nas z innych krajów. Przeprowadzone wczesną wiosną w Danii badania wykazały obecność pyłków brzozy, zanim lokalne drzewa zaczęły w tym kraju kwitnąć... Po szczegółowej analizie okazało się, że regionem, z którego one pochodzą, jest m. in. Polska. I do nas także przybywają tacy "pyłkowi podróżnicy". Kolejnym czynnikiem tych wczesnych i intensywnych reakcji, jest gwałtowny wzrost chorób alergicznych, w tym alergicznego nieżytu nosa czy spojówek, które często występują łącznie. Można powiedzieć, że w ciągu ostatnich 20 lat w krajach wysokorozwiniętych natężenie chorób alergicznych stało się tak duże, że Europejska Biała Księga Alergii określiła je epidemią XXI wieku. Na ujawnienie alergii mają wpływ także czynniki genetyczne - gdy występuje ona w rodzinie, to wyższe jest prawdopodobieństwo tego, że będzie też u dzieci. I czynniki środowiskowe - tu mam na myśli zanieczyszczenie środowiska i nasz styl życia związany przede wszystkim ze spożywaniem wysoko przetworzonej żywności, która wpływa szczególnie niekorzystnie na działający immunomodulująco mikrobiom, czyli na tzw. nasze osobiste dobre bakterie.

Ale wśród tych osób łzawiących czy kaszlących są takie, które mają za sobą odczulanie, leczą się...
Odczulanie, czyli swoista immunoterapia alergenowa (AIT), jest jedynym przyczynowym leczeniem alergii. Zapobiega nie tylko rozwojowi astmy, ale również nowym uczuleniom. Terapia ta nie zwalnia jednak z przyjmowania leków, szczególnie w pierwszych latach jej stosowania, stąd alergicy powinni pamiętać o tym, aby zacząć je przyjmować około 2 tygodni przed planowanym sezonem pylenia. Zapobiegnie to częściowo lub całkowicie tym objawom, o których Pani wspomniała. Niestety, w praktyce jest z tym różnie, stąd te nasilone reakcje. Chorzy często zaczynają brać leki dopiero po wystąpieniu pierwszych objawów, gdy układ immunologiczny został już pobudzony przez otaczające alergeny. Dlatego tak ważne jest, aby leczyć alergię, ponieważ nieleczona może doprowadzić do niezwykle groźnych powikłań, z astmą oskrzelową na czele. Z kolei nieleczony katar sienny, to gwarancja zapalenia zatok a nawet ucha środkowego.

Pacjentom z objawami, także coraz silniejszej alergii lekarze radzą wspomniane przez Panią doktor odczulanie. Dlaczego jest tak istotne?
Bo odczulanie - co jeszcze raz chcę podkreślić - jest jedyną metodą przyczynowego leczenia alergii. Należy jednak pamiętać o tym, że terapię tę możemy zastosować u tych chorych, u których potwierdzono alergię IgE-zależną. Którą można rozpoznać, wykonując testy skórne, czy oznaczenie całkowitego IgE i alergenowo swoistych IgE. Zaleca się ją u chorych, u których unikanie alergenu oraz leczenie objawowe, wykazuje tylko częściową skuteczność.

Odczulanie bardzo często umożliwia złagodzenie lub całkowite ustąpienie objawów oraz zmniejszenie dawek leków. Albo odstawienie, długotrwale stosowanych leków przeciwalergicznych czy przeciwastmatycznych. Warto zaznaczyć, że efekt odczulania utrzymuje się przez wiele lat po jego zakończeniu.

To na czym polega immunoterapia alergenowa?
Zacznę od tego, że wpływa ona na odporność swoistą oraz nieswoistą - zarówno poprzez hamowanie alergenów, jak i ich aktywację. A polega na wielokrotnym podawaniu szczepionki alergenowej w celu wywołania tolerancji immunologicznej. Postępowanie to powoduje złagodzenie lub ustąpienie objawów związanych z naturalną ekspozycją na alergen czy alergeny, które są przyczyną choroby. Ten oczekiwany efekt immunoterapii jest widoczny u chorych na astmę atopową, alergiczny nieżyt nosa i spojówek, uczulonych na roztocze, pyłek traw i drzew. A ostateczny efekt odczulania prowadzi do przywrócenia odpowiedzi immunologicznej charakterystycznej dla osób zdrowych.

Kiedy należy takie odczulanie zacząć?
Istnieje kilka opcji czasowych podjęcia immunoterapii. Odczulanie może być prowadzone w systemie przedsezonowym, okołosezonowym lub całorocznym. Wybór zależy przede wszystkim od rodzaju alergenu. Pierwsze dwie metody stosuje się wyłącznie u chorych uczulonych na alergeny sezonowe, na przykład na pyłek roślin – w takim czasie, aby dawkę podtrzymującą osiągnąć przed okresem naturalnej, dużej ekspozycji na dany alergen. Natomiast w przypadku uczulenia na alergeny całoroczne, immunoterapię można rozpoczynać w dowolnej porze roku. Stosowanie szczepionki alergenowej rozpoczyna się od dawki początkowej, którą zwiększa się stopniowo - aż do osiągnięcia dawki podtrzymującej - podawanej w regularnych odstępach czasu. Aby uzyskać zadowalającą skuteczność, terapia musi być prowadzona minimum 3 lata, w wybranych przypadkach przedłuża się ją do lat 5. Istnieją zarówno bezwzględne, jak i względne przeciwwskazania do immunoterapii. W pierwszym przypadku, do takich przeciwwskazań zaliczamy: astmę niekontrolowaną, choroby autoimmunologiczne w okresie aktywnym, nowotwory złośliwe (przeciwwskazanie względne, w przypadku AIT w uczuleniu na jady owadów błonkoskrzydłych). Także wiek poniżej 2 lat, ciążę - nie można rozpoczynać terapii w czasie jej trwania, ale można kontynuować dobrze tolerowane odczulanie wcześniej rozpoczętej, czy też brak współpracy chorego. Przeciwwskazaniami względnymi są m. in. astma częściowo kontrolowana, choroby autoimmunologiczne jednonarządowe w okresie remisji, ciężkie choroby układu sercowo-naczyniowego, wiek od 2 do 5 lat, pierwotne niedobory odporności, leczenie immunosupresyjne. Co istotne, przeciwwskazania względne należy rozważać indywidualnie, z uwzględnieniem stopnia ciężkości choroby oraz korzyści i ryzyka związanych z immunoterapią alergenową.

Jak istotne dla alergików są terapie podjęzykowe? Nie wymagają one częstych wizyt w poradni.
Pod względem sposobu podawania leku istnieją dwa rodzaje immunoterapii – podskórna (SCIT) i podjęzykowa (SLIT). Ta podskórna powinna być zawsze prowadzona pod nadzorem alergologa, w placówce medycznej. Alternatywą dla niej jest metoda podjęzykowa - skuteczna, bezpieczna, która może być stosowana samodzielnie przez pacjenta w warunkach domowych. Oczywiście po jego wcześniejszej edukacji, czy też jego rodziców lub opiekunów. Tu leczenie polega na codziennym umieszczaniu wyciągu alergenowego w postaci tabletek lub kropli - pod językiem. Towarzyszące w tej metodzie objawy uboczne mają przeważnie charakter miejscowy, a występowanie tych ogólnoustrojowych należy do rzadkości. Uciążliwości tej metody, to konieczność pierwszego podania w poradni pod obserwacją specjalisty i obowiązek pamiętania o systematycznym, codziennym przyjmowaniu leku przez pacjenta. Metoda podjęzykowa jest szczególnie polecana dzieciom, ale i dobrze przez nie akceptowana podobnie jak przez nastolatków i osoby, dla których regularne wizyty w poradni alergologicznej są kłopotliwe.

A jeśli ktoś ma alergię, ale nie przeprowadził odczulania to na jakie wsparcie medyczne może teraz – gdy zaczyna się ten trudny dla alergików sezon - liczyć?
Taki pacjent powinien zgłosić się do lekarza. Najpierw do rodzinnego w POZ, który zaleci mu odpowiednie leczenie i skieruje do poradni alergologicznej. W wyjątkowych sytuacjach pacjent może wspomóc się - kupując w aptece, bez recepty - lek przeciwalergiczny. Powinno to jednak dotyczyć osoby ze zdiagnozowaną już alergią.

W naszym codziennym życiu, jak sami możemy zmniejszyć objawy alergii?
Bez alergenów, nie ma alergii. Uwalnianie pyłków roślin uzależnione jest przede wszystkim od aury. Szczególnie duża ich ilość występuje podczas upalnej i słonecznej pogody, po deszczu jest ich zdecydowanie mniej. Warto, żeby alergik zaopatrzył się w oczyszczacz powietrza i swoją chorobę uwzględnił również podczas planowania urlopu, zarówno jeśli chodzi o czas, ale i o miejsce, do którego się udaje.

Bagatelizowanie objawów alergii bądź niewłaściwe jej leczenie, prowadzi do wielu chorób, w tym do wspomnianej już astmy. A jest ona bardzo uciążliwa.
Zgadza się. W astmie oskrzelowej, ciągle rozwijający się stan zapalny prowadzi do ograniczenia przepływu powietrza w drogach oskrzelowych. Dzieje się tak na skutek skurczu oskrzeli i gromadzenia się w nich gęstego śluzu. U chorego występują groźne i nieprzyjemne objawy pod postacią duszności, świszczącego oddechu, czy zatykającego ucisku w klatce piersiowej. W 50 proc. przypadków astmy u dorosłych, przyczyną tej choroby jest właśnie alergia. Dane te jednoznacznie pokazują, że astma w dużej mierze jest schorzeniem "na własne życzenie". Pamiętajmy również, że źle kontrolowana alergia pogarsza znacznie naszą jakość życia. Szczególnie dzieci i młodzież mogą mieć trudności z koncentracją, osiągać gorsze wyniki w nauce. A przecież wiosna, to także czas wielu egzaminów...