Zagadka nagłej zagłady Majów

Do kin trafił film Mela Gibsona „Apocalypto”, przypominając o zagadkowej kulturze Majów. Do dziś nie wiadomo, dlaczego ten lud na ćwierć tysiąclecia zniknął z kart historii.

<!** Image 2 align=right alt="Image 44802" sub="Ruiny świątyni Majów w Capeche">Archeolodzy odkryli kolejne miasto Majów, które 1200 lat temu zostało opuszczone z nieznanej przyczyny. Agalomerację tę, istniejącą przez ponad tysiąc lat, zamieszkiwało średnio 10 tys. ludzi. Nowo odkryte miasto usytuowane jest w Gwatemali i należy do najstarszych i największych, jakie stworzyła cywilizacja Majów.

Miasto Waca, uchodzące dotąd za legendę, odkopano w gwatemalskiej miejscowości El Peru, 60 kilometrów od Tical. Odkrycia dokonał międzynarodowy zespół, kierowany przez dr. Davida Freidela, antropologa z Dallas oraz dr. Hectora Escobedo z gwatemalskiego San Carlos.

W centrum Waca archeolodzy odkopali ruiny pałacu, a w nich komorę grobową władczyni miasta. Nieznana z imienia królowa Majów zmarła w wieku 40 lat. Pochowano ją z insygniami władzy i nefrytowym skarbem. Wokół pałacu z królewską kryptą znajduje się wiele budowli o rozmaitym przeznaczeniu i setki małych domków mieszkalnych.

Waca zbudowano 2,5 tys. lat temu i rozwijało się do ok. 800 r. n.e. Potem zostało nagle opuszczone przez mieszkańców. I w tym przypadku nie wiadomo, z jakiego powodu Majowie porzucili wspaniałą siedzibę.

<!** reklama left>Lud ten pojawił się nagle na terenach dzisiejszego Meksyku i Gwatemali z ukształtowaną już, bogatą kulturą. Majowie uprawiali sztukę, znali astronomię i pismo. Wznieśli wiele potężnych miast z kamienia, największe z nich, to Palenque, Copan, Piedras Negras, Menche. Zamieszkiwało je, jak szacują specjaliści, od pół miliona do 2 mln osób. Nagle jednak, około 800 roku n.e., wszystkie te miasta, jak Waca, zostały opuszczone.

Na ten temat wysnuto wiele hipotez. Największą popularnością cieszyło się wyjaśnienie, że Majowie opuścili swe miasta w wyniku najazdu obcych plemion. Mówi się też o klęsce głodu i wybuchu epidemii. Jednak wszystkie te tłumaczenia nie wytrzymują konfrontacji z faktami. Naukowcy nie odkryli w ruinach opuszczonych miast śladów pożarów. Nie ma tam również zniszczeń charakterystycznych dla kampanii wojennych, ani masowych grobów, które w przypadku głodu lub zarazy musiałyby powstać.

Dlaczego więc Majowie opuścili swe wspaniałe miasta? Najnowszą hipotezę przekazano mediom w połowie stycznia tego roku.

Zespół naukowców pracujący pod kierownictwem dr. Geralda Hauga z Centrum Badań Ziemi w Poczdamie ustalił, że upadek klasycznej cywilizacji Majów w Meksyku i Gwatemali oraz upadek dynastii Tang w Chinach spowodowane były zmianami klimatycznymi w Azji.

Według badań ekspertów, upadek tych dwóch wielkich kultur zbiegł się w czasie ze zmianami w cyklu klimatycznym w latach 700-990 n.e., polegającymi, m.in., na zaburzeniach kierunku i częstotliwości wiania monsunów.

- Te poważne zmiany klimatyczne wywołały susze o globalnym zasięgu, co doprowadziło do drastycznego spadku plonów i powszechnego zubożenia społeczeństw w środkowej Azji i Ameryce - oświadczył dr Gerald Haug. - W wyniku tego doszło do głębokich napięć społecznych, które doprowadziły do upadku obydwu wielkich kultur.

<!** Image 3 align=right alt="Image 44802" sub="Jedna z nielicznych ocalałych ksiąg Majów. Do dziś zachowały się jedynie fragmenty trzech ksiąg spisanych przez Majów, tzw. kodeksów">Czy jest to ostateczne wyjaśnienie zagadki? Opuszczenie miast przez Majów jest tym bardziej niezwykłe, że po 250 latach naród ten nie wiadomo skąd powrócił na karty historii. Krótko po roku 1000 n.e. Majowie wznieśli nowe miasta na Półwyspie Jukatan, 1,5 tys. km na północ od swych poprzednich siedzib. W siedzibach tych mieszkali przez ponad pół tysiąclecia, do czasów podboju Ameryki przez Hiszpanów w XVI w.

Cywilizacja Majów upadła ostatecznie w wyniku najazdu Hiszpanów, którzy zniszczyli niemal wszystkie księgi i większość dzieł sztuki tego ludu. Do dziś zachowały się jedynie fragmenty trzech ksiąg spisanych przez Majów, tzw. kodeksów. Okruchy danych dostarczają ryte w kamieniu inskrypcje kalendarzowe, co pozwala archeologom określać daty wydarzeń istotnych dla tego ludu. Nadal jednak nie do końca rozszyfrowano pismo Majów.