Uroczystości poświęcone ofiarom obozu przesiedleńczego w bydgoskiej Smukale

W sobotę (11.05) w bydgoskiej Smukale odbyły się uroczystości poświęcone ofiarom hitlerowskiego obozu przesiedleńczego. Obóz był przeznaczony dla Polaków, którzy byli posiadaczami gospodarstw. Na ich miejsce trafiali hitlerowscy koloniści.

Upamiętnianie ofiar obozu ma dziś formę pomnika przy cmentarzu położonym przy ulicy Opławiec, na którym spoczywa część z ofiar. Drugim upamiętnieniem jest cmentarz przy ulicy Władysława Baranowskiego, na którym znajduje się zaledwie kilka imiennych nagrobków. Lista osób, które zginęły w Smukale, znajduje się w kościele pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego w Bydgoszczy.

Żeby proces wysiedlania Polaków i osadnictwa kolonistów przebiegał na terenie okręgu sprawnie i efektywnie, w listopadzie 1940 r., powołano Centralę Przesiedleńczą w Gdańsku (Umwandererzentralstelle Danzig) z siedzibą w Gdyni. Jej zadaniem było przeprowadzanie wysiedleń oraz selekcja narodowościowa i "rasowa".

W połowie 1941 r. nastąpiła intensyfikacja planów osadniczych. Dlatego postanowiono powołać kolejny obóz w regionie - obok obozów w Potulicach, Toruniu i Tczewie. Obóz w Smukale powstał 1 września 1941 r. Od początku miał być obozem „wychowawczym” podległym obozowi Stutthof. Potem zmieniła się jego administracyjna podległość i został podporządkowany obozowi potulickiemu. Mimo tej formalnej klasyfikacji i związanych z nią celów, realizował on jednak zadania przeznaczone obozom przesiedleńczym.

Obóz zlokalizowano na terenie przedwojennej fabryki karbidu – Karbid Wielkopolski, bezpośrednio nad Brdą. Niemcy wywłaszczyli właścicieli a zarządca fabryki – przemysłowiec i modernizator życia gospodarczego Stanisław Jan Rolbieski wraz z rodziną został zamordowany 20 października 1939 r. na terenie Lasu Gdańskiego w Bydgoszczy.