Nie chodzi o walkę z wiatrakami

… a wszystko przez to, że samorząd województwa jako pierwszy zaczął mówić o konieczności wprowadzenia barier prawnych, uwzględniających ochronę krajobrazu. Impulsem były protesty mieszkańców przeciwko stawianiu farm wiatrowych.

- Cała historia, jeśli chodzi o energetykę wiatrową w naszym województwie, rozpoczęła się w 2009 roku, kiedy to sporządziliśmy opracowanie, oceniające nasz regionalny potencjał energetyczny - wspomina Mariusz Leszczyński z Kujawsko-Pomorskiego Biura Planowania Przestrzennego i Regionalnego we Włocławku. - I wtedy nas zaatakowały i organizacje ekologiczne, i firmy, które zajmowały się instalowaniem farm wiatrowych, że jesteśmy wrogami energetyki odnawialnej. A przecież temu zaprzeczały i zaprzeczają statystyki. „Kujawsko-pomorskie” wiatraki zaczęto instalować raczej na południu i wschodzie województwa, w powiatach radziejowskim, włocławskim. Problem w tym, że nasz region, szczególnie w południowo-wschodniej części, charakteryzuje się bardzo rozproszonym osadnictwem.

Z drugiej strony jest tam najlepsza wietrzność, jest dobry wiatr i tam było największe zainteresowanie firm wiatrakowych. W tej sytuacji pojawił się konflikt. Firmy chciałyby stawiać jak największe instalacje, a tu co kawałek jest gospodarstwo.

Okazuje się, że dobry wiatr wcale nie musi być nad morzem. W energetyce wiatrowej nie chodzi o silne
podmuchy, a o równomierność. Fachowcy mówią, że u nas jest fajny wiatr, bo wieje równo i długo
w ciągu roku. To jest dla nich wiatr energetyczny - ani nie za mocny, ani za słaby. Każde województwo ma swoją specyfikę. Takie zachodniopomorskie to ponad tysiąc MW zainstalowanej mocy w wiatrakach, ale ma tylko 58 instalacji.

Wyjaśnijmy, że instalacja to nie jeden wiatrak, a ich grupa, która jest jednocześnie podłączona do punktu odbioru energii przez sieć krajową. Bardzo często w sąsiednich województwach jest niewiele instalacji, ale mają one po kilkadziesiąt wiatraków. U nas takich farm stawiać nie ma gdzie. Stąd, mimo posiadania na koniec 2014 roku 241 instalacji, moc w nich zainstalowana wynosi raptem 320 MW, gdy np. takie Pomorskie ma zaledwie 36 instalacji z mocą prawie 400 MW.

W efekcie coraz częstszych konfliktów na linii deweloper załatwiający grunt dla inwestora kontra
mieszkańcy danego rejonu, sprawą zainteresował się Kujawsko-Pomorski Urząd Marszałkowski,który zlecił opracowanie ekspertyzy naukowej dotyczącej wpływu energii wiatrowej w kontekście ochrony krajobrazu przyrodniczego i kulturowego województwa kujawsko-pomorskiego. Tym sposobem
zrodził się dokument „Odnawialne źródła energii - zasoby i możliwości wykorzystania na terenie
województwa kujawsko-pomorskiego”.

Zgodnie z tym opracowaniem, zalecana odległość farm wiatrowych od zabudowań powinna wynosić minimum 1000 metrów od budynków mieszkalnych, użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego. Zalecenia zawarte w opracowaniu są jednak jedynie wytycznymi dla samorządów lokalnych, które wydają zezwolenia na budowę kolejnych elektrowni wiatrowych.

- Po prostu wskazujemy, że nie wszędzie można - ze względu na pewne walory czy przyrodnicze,
krajobrazowe, czy uciążliwość dla ludności - lokalizować wiatraki - mówią w Kujawsko-Pomorskim
Biurze Planowania Przestrzennego i Regionalnego. - Uważamy, że trzeba wskazywać większe odległości od zabudowań mieszkalnych niż wynikałoby to tylko z badań dotyczących hałasu. Są przecież jeszcze inne czynniki, jak krajobraz, wartość nieruchomości, zwierzęta. W dotychczasowej praktyce okazuje się to nieważne, bo nie ma podstaw prawnych. Jeśli więc hałas jest na dopuszczalnym poziomie, wszystko jest OK. Jeśli inwestor dogada się z właścicielem gruntu może stawiać wiatraki, bo z punktu widzenia prawa nie można mu tego zabronić.

Dlatego też, według Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Marszałkowskiego, należy bardzo uważać
stawiając wiatraki. Do obszarów, na których nie powinno lokalizować się elektrowni wiatrowych,
zaliczono np. te cenne przyrodniczo, krajobrazowo i gospodarczo, strefy buforowe do ochrony tras
przelotów ptaków w kilkukilometrowych pasach wzdłuż Wisły, Brdy, Drwęcy, Noteci i Kanału Bydgoskiego.

Na pozostałym obszarze województwa dopuszczono rozwój energetyki wiatrowej przy zachowaniu ograniczeń indywidualnych, w tym jest np. wspomniany już warunek, że maszty powinny być oddalone o co najmniej 1000 m od budynków mieszkalnych.

Mimo nieprzychylnej w naszym województwie, jak twierdzą inwestorzy, atmosfery, budowa farm
wiatrowych na terenie Kujawsko-Pomorskiego nie ustaje. Mamy ich już dużo, a powstają kolejne.
W gminie Radziejów w połowie roku ma zostać uruchomiona farma wiatrowa o mocy 42 MW, składająca
się z 21 wiatraków. Skorzysta też na tym budżet gminy, który zostanie zasilony prawdopodobnie około 2 mln zł w pierwszym roku działania farmy.

Kilka tygodni temu Urząd Regulacji Energetyki przyznał też koncesję na wytwarzanie i sprzedaż energii elektrycznej farmie wiatrowej Gawłowice, w powiecie grudziądzkim o mocy 41,4 MW (18 turbin). W Radzyniu Chełmińskim powstaje kolejna farma wiatrowa o mocy 39 MW. Elektrownia ma być gotowa do 31 stycznia 2016 r. Koszt inwestycji szacuje się na 285 mln zł.

Elektrownie wiatrowe to czysty, ekologiczny zysk. Nie wspominając już o inwestorze, ponieważ
wytworzona przez niego energia musi być odkupiona od niego po stawkach wyższych niż te obowiązujące w normalnym obrocie energią elektryczną. Szacuje się, że jeśli kogoś stać na postawienie wiatraka, to po 5 latach inwestycja mu się zwraca. Później już tylko kasuje gotówkę za dostarczaną do sieci energię po preferencyjnych stawkach. W przypadku właściciela nieruchomości,
np. rolnika - inwestor musi albo teren odkupić albo dzierżawić (najczęściej dzierżawi) - dostaje on umówioną kwotę albo jednorazowo, albo przez ileś lat wynegocjowaną opłatę. To są tajne rzeczy, ale nieoficjalnie wiemy, że to jakieś 10-20, 25 tys. zł rocznie, gdyby na działce stała elektrownia o mocy ok. 2 MW. Jednak często w tych umowach nie jest np. uwzględniona inflacja. Ile te tysiące będą warte po 20 czy 10 latach? Nie wiadomo.

W umowach z rolnikami są często klauzule, że nikomu nie można powiedzieć o szczegółach
negocjacji i bywa, że sąsiad nie powie sąsiadowi, że będą u niego stawiać wiatrak, bo się boi, żeby sąsiad nie przeciągnął inwestora do siebie i nie zarobił. Bywa też, że ktoś dowiaduje się o wiatraku u sąsiada, gdy już go zaczynają stawiać.

To, że inwestorzy swoim zachowaniem doprowadzają do konfliktów, dowodzi kontrola NIK, której wyniki opublikowano w ubiegłym roku. Izba zbadała okoliczności powstawania farm wiatrowych w latach 2009-2013 i wykryła wiele niedociągnięć. Z raportu wynika, że temu procesowi towarzyszyły konflikt interesów, brak przejrzystości, a nawet korupcja.

W raporcie czytamy m.in., że władze samorządowe często zgadzały się na elektrownie, jeśli operatorzy przekazali na rzecz gminy darowiznę lub sfinansowały dokumentację planistyczną. W żadnej ze skontrolowanych przez NIK gmin nie odbyło się referendum w sprawie elektrowni,
nawet jeśli jej powstanie budziło sprzeciw mieszkańców. Brakowało też konsultacji społecznych.
W co trzeciej gminie inwestycje zlokalizowano na działkach samorządowców lub innych osób,
które miały wpływ na proces decyzyjny.

Do zalet elektrowni wiatrowej z pewnością możemy zaliczyć czystość ekologiczną, związaną z brakiem spalania i emisji gazów do atmosfery. Wiatr jest źródłem energii odnawialnej, która nigdy się
nie wyczerpie, w przeciwieństwie do takich surowców jak gaz czy węgiel. Pomijając nakłady inwestycyjne, jest to także energia darmowa.

Jedną z wad tej formy pozyskiwania energii jest niestabilność - wiatr jest zmienny, nie można przewidzieć, z jaką siłą będzie wiał w danym czasie. Minusem elektrowni wiatrowych są jednak głównie koszty wstępne inwestycji. Jedna farma to 60 mln euro. Jeden duży wiatrak to 3 mln euro. Kosztują nie tylko turbiny wiatrowe, pozwalające na wytwarzanie i przetwarzanie energii wiatrowej na energię elektryczną, ale i dzierżawa dużej powierzchni terenu, na którym można ulokować farmę wiatrową. Farmy wiatrowe potrzebują też terenów niezamieszkałych i odległych od miast.

Warto wiedzieć

• Pierwszy wiatrak w Polsce postawiono w 1991 r. przy istniejącej już elektrowni wodnej w Żarnowcu. Dzisiaj mamy ich już tysiące w ponad 900 farmach.

• Zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z 2009 r. o promocji stosowania energii odnawialnej, stanowiącą część pakietu klimatyczno-energetycznego, Polska została zobowiązana do wytworzenia 15 proc. energii ze źródeł odnawialnych do 2020 r. Dzisiaj mamy jej nie więcej niż 8 proc.