Komendant powstańczego zrywu

Edmund Bartkowski urodził się 15 lipca 1894 roku w Chełmcach koło Inowrocławia. Rodzina w 1900 roku przeprowadziła się do Nakła.

<!** Image 2 align=right alt="Image 78198" sub="Edmund Bartkowski był aktywnym działaczem niepodległościowym, zginął we wrześniu 1939 roku. Jest patronem ulicy w Nakle Fot. Archiwum Muzeum Ziemi Krajeńskiej">Po ukończeniu szkoły powszechnej uczył się w nakielskim Gimnazjum Męskim. Mimo iż była to szkoła niemiecka, wśród wielu uczniów Polaków kształtował się jego patriotyzm. Należał do grona inicjatorów powołania drużyny skautowej im. Tadeusza Kościuszki, był członkiem tajnego koła Towarzystwa Tomasza Zana. Za działalność w nim, wraz młodszym o rok bratem Wiktorem, usunięty został ze szkoły. Pozwolono mu jednak ukończyć gimnazjum w Rogoźnie oraz zdać maturę.

Po skończeniu szkoły powołano go do armii niemieckiej. Otrzymał przydział do artylerii polowej. Nieznane są jego losy wojenne, ale musiał zasłużyć się na froncie, bo zdemobilizowany został w stopniu oficerskim leutnanta, czyli podporucznika.

W początkach grudnia 1918 r. powrócił do Nakła, gdzie jako doświadczony w boju i służbie oficer, natychmiast wciągnięty został w działalność niepodległościową. Jeszcze przed wybuchem powstania wielkopolskiego zaczął tworzyć struktury oddziałów powstańczych w Nakle, a nakielska Rada Ludowa przewidziała go na komendanta powstania w mieście i okolicy. Nad ranem 1 stycznia 1919 r., gdy od strony Kcyni do Nakła dotarli żołnierze z rozbitej kompanii Heimatschutzu, Rada Ludowa ogłosiła wybuch powstania. Na czele około 130 ochotników stanął Bartkowski. Rozbrojono niemieckich żołnierzy stacjonujących w mieście, opanowano magazyny z umundurowaniem, bronią i amunicją oraz zajęto najbardziej strategiczne punkty w Nakle i jego okolicy. Zadaniem Bartkowskiego było rozszerzenie powstania jak najdalej na północ Wielkopolski i utrzymanie zdobytych pozycji. Wspierał wszelkie inicjatywy powstańcze, m.in., w Mroczy, Sadkach, Wyrzysku, Wysokiej, Białośliwiu, Ślesinie. Po opuszczeniu Nakła skierowano go do Sztabu Dowództwa Głównego Powstania w Poznaniu. Z pułkami wielkopolskimi przeszedł cały szlak bojowy na froncie wojny polsko-bolszewickiej.

<!** reklama>W 1921 roku, już w stopniu kapitana, otrzymał przydział do sztabu wojskowego generała Szeptyckiego mieszczącego się w Krakowie, a stamtąd, jako kapitan o pseudonimie „Pruj”, oddano go do dyspozycji Naczelnej Komendy Powstańczej III Powstania Śląskiego. Po zakończeniu działań zbrojnych o ukształtowanie granic odrodzonej Rzeczypospolitej, podjął decyzję pozostania w wojsku jako żołnierz zawodowy. Służył w 17. Pułku Artylerii Lekkiej w Gnieźnie, był wykładowcą w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. Szybko awansował do stopnia pułkownika. Brał udział w wojnie obronnej we wrześniu 1939 roku. Zginął 17 września w okolicach Kowla.