Kobieta przed i za obiektywem na IV Vintage Photo Festival w Bydgoszczy. Gala otwarcia w legendarnym „Jedynaku”

Kiedy w 2015 r. Katarzyna Gębarowska po raz pierwszy organizowała Vintage Photo Festival w Bydgoszczy, adresowany do międzynarodowego grona miłośników fotografii analogowej, słusznie przeczuwała przesyt „cyfry” i renesans szlachetnych technik, które coraz śmielej są także łączone z fotografią cyfrową. Ideę Vintage potwierdzają co roku nie tylko festiwalowe wystawy i warsztaty, ale także działania rynkowych gigantów takich Eastman Kodak, który dopiero co wznowił produkcję filmu Ektachrome, wycofanego 6 lat wcześniej z powodu rzekomego braku zapotrzebowania na taki produkt w dobie, gdy „wszyscy” fotografują cyfrowo.

O tym, że dawna fotografia ma się coraz lepiej po raz kolejny potwierdzi to Vintage Photo Festival, który tradycyjnie już rozpocznie gala otwarcia w legendarnym „Jedynaku” (III piętro, wejście od ul. Dworcowej). To tu w piątkowy wieczór (12 X o godz. 18) pojawi się, m.in., ekipa filmowa z Hollywood.

- Filmowcy przyjeżdżają za sprawą pierwszej na świecie wystawy fotograficznej Maszy Iwaszincowej, okrzykniętej rosyjską Vivien Maier. Walczyłam o to, by wystawa odnalezionych zdjęć Maszy odbyła się właśnie w naszym mieście na Vintage Photo Festival i tak też się stanie. Bydgoszcz już na zawsze zapisze się w historii światowej fotografii właśnie poprzez premierową wystawę Maszy - zapowiada Katarzyna Gębarowska, pomysłodawczyni i dyrektor Międzynarodowego Festiwalu Miłośników Fotografii Analogowej Vintage Photo Festival.

Do niedawna świat o Maszy Iwaszincowej (1942-2000) nie wiedział. To rosyjska fotografka, której spuścizna leżała zakurzona na strychu rodzinnego domu w Sankt Petersburgu. Pudełko z 30 tysiącami negatywów i 500 odbitek jej zdjęć wraz z pamiętnikami w zeszłym roku odkryła jej córka Asja Iwaszincowa-Melkumian. Fotografka, która żyła w cieniu swych trzech sławnych i utalentowanych mężczyzn, nigdy nie pokazywała nikomu zdjęć swego autorstwa, mimo że - jak się okazuje - są genialnie prawdziwe. Masza Iwaszincowa fotografowała bowiem głównie życie toczące się na ulicach dawnego Leningradu, zaglądając ludziom w głąb duszy.

- Dlaczego pokazujemy te zdjęcia? Bo od lat konsekwentnie wydobywamy kobiety z cienia swych sławnych ojców, mężów, kochanków, dziejów historii czy zwykłego zapomnienia. Przypomnę tylko, że Galeria Farbiarnia jako pierwsza w Polsce wydała biografię Tiny Modotti, a w ramach Vintage Photo Festivalu jako pierwsi wydobyliśmy z Muzeum Narodowego depozyt Evy Rubinstein, który pewnie nigdy nie ujrzałby świata dziennego. Prezentowaliśmy także wystawy retrospektywne m.in. Zofii Nasierowskiej czy Teresy Gierzyńskiej – wylicza Katarzyna Gębarowska, która wraz z Masha Galleries jest kuratorką wystawy Masza Iwaszincowa „Wyjście z cienia”.

Premierowa wystawa Maszy przyciągnie nie tylko miłośników dawnej fotografii, ale także wspomnianą ekipę filmową wraz z takimi producentami jak: Maro Chermayeff (nagroda Grammy za najlepszy film muzyczny w 2018 roku), Christine Le Goff (Oscar w 2003 r. dla najlepszego filmu dokumentalnego), Jeff Dupre (dwie nagrody Emmy: 2005 i 2013) i Nick Ware (producent wielu dużych ostatnich filmów dokumentalnych Netflix)? Otóż, kiedy świat obiegła nowinka o fotograficznym znalezisku w Sankt Petersburgu, producenci zaproponowali spadkobiercom nakręcenie filmu dokumentalnego o Maszy Iwaszincowej. Zatem Vintage Photo Festiwal z otwarciem premierowej wystawy zdjęć Maszy prawdopodobnie pojawi się także w filmowym dokumencie, bo bez wątpienia to festiwalowe wydarzenie stanie się klamrą wieńczącą historię rosyjskiej fotografki i jej zdjęć odnalezionych przez córkę, której dziadek i ojciec – jak się okazuje – pochodzili z Polski.

Głównym motywem wystaw (i nie tylko) tegorocznego festiwalu jest „Kobieta przed i za obiektywem” - co doskonale wpisuje się w ustanowiony przez sejm Rok Kobiet z okazji 100-lecia ich praw wyborczych. W „Jedynaku” - oprócz wystawy fotograficznej Maszy Iwaszincowej – do tego motywu nawiązują także pozostałe ekspozycje, a wśród nich Aruna Canevascini - zwyciężczyni tegorocznej nagrody Photo London Book Dummy Award - i je projekt fotograficzny „Villa Argentina”.

- Aruna to szwajcarska artystka irańskiego pochodzenia. Prezentuje ona na zdjęciach swoją matkę, która w Iranie była artystką, ale gdy wyemigrowała do Szwajcarii została mocno „udomowiona”. Okazało się, że w Iranie jako kobieta była bardziej wolna niż w zachodnim społeczeństwie - wyjaśnia Katarzyna Gębarowska.

Natomiast „kobiety przed obiektywem” mężczyzn zobaczymy w bardzo interesujących portretach dwóch cykli: „Powrót do dzieciństwa” autorstwa Shuwei Liu z Chin oraz „Ludowe królowe” Erica Schuetta, portretującego seniorki w tradycyjnych strojach ludowych w niemieckiej prowincji. Warto dodać, że obaj fotograficy są finalistami konkursu Lensculture Portrait Award - odpowiednio ubiegłorocznej i tegorocznej edycji – i będą gościć na Vintage Photo Festival.

Do Bydgoszczy nie przyjedzie, bo obecnie jest w Bhutanie, Tonje Bøe Birkeland - norweska artystka, przecierająca wciąż mało dostępne fotograficzkom wysokogórskie szlaki. - Tonje przekazała na nasz festiwal swe najnowsze zdjęcia, które nie były jeszcze nigdzie publikowane. Zdradzę, że wszystkie fotografie wystawy „Postacie” to autoportrety. Artystka wciela się w kobiety-wędrowniczki, które sobie wyobraża, oddając im dziewicze tereny do wędrówek i pisząc tym samym kawałek historii sztuki – mówi dyrektor Vintage Photo Festival.

Uwaga, fotografiom Tonje Bøe Birkeland udostępnionych zostaje 300 metrów kwadratowych przestrzeni wystawienniczej na II piętrze Fabryki Famor przy ul. Świeckiej 8 (wejście od ul. Racławickiej) – to nowe miejsce na mapie Vintage Photo Festival, który wpisuje się w Rok Bydgoskiego Dziedzictwa Przemysłowego, zapraszając na wystawy także do kultowego Domu Towarowego „Jedynak“, Muzeum Fotografii w budynku dawnej fabryki płyt fotograficznych czy Galerii Farbiarnia, gdzie niegdyś mieścił się browar oraz rozlewnia wód mineralnych. Warto dodać, że zdjęciom w Fabryce Famor będą towarzyszyć rzeźby uczniów prywatnej bydgoskiej szkoły plastycznej, jaka funkcjonuje w tym miejscu. „Postacie” w Famorze będzie można bezpłatnie zwiedzać już od soboty (13 X) w godz. 12-16, a w powszednie dni tygodnia 10.00-18.00.

Kolejną premierą tegorocznego festiwalu – tym razem książkową – będą „Kobiety Fotonu”, w której kluczem do przedstawienia dziejów legendarnych Bydgoskich Zakładów Fotochemicznych „Foton” są wspomnienia i anegdoty kobiet tam pracujących.

- Przez wiele lat o słynnej bydgoskiej fabryce pisano tylko w dyskursach czysto męskocentryczny, opowiadając o kolejnych dyrektorach, prezesach, zawiązywaniu się spółek. Tymczasem w okresie świetności Fotonu w zakładzie pracowało blisko tysiąc pracowników, którymi w większości były kobiety. Stąd też pomysł, by napisać historię tej fabryki z perspektywy kobiet. Zatem wydobywamy z cienia tym razem zwykłe pracownice, które okazują się niezwykłe podobnie jak sam Foton, będący fenomenem ogólnopolskim. Artystki pokroju Mai Berezowskiej robiły reklamy dla Fotonu, a znane twarze jak Ewa Szykulska pozowały do materiałów reklamowych zakładu. W książce wypowiadają się także wybitne fotografki jak Teresa Gierzyńska, Jolanta Marcolla oraz Natalia LL, które przyznają, że Foton to był trzon twórczości polskich fotografów – podkreśla Katarzyna Gębarowska, która do współpracy nad publikacją „Kobiety Fotonu” zaprosiła wybitną pisarkę Małgorzatę Czyńską.

Książka „Kobiety Fotonu” zebrała już pierwsze bardzo pozytywne recenzje. Publikację czyta się, a w zasadzie pochłania z ogromną ciekawością i przyjemnością, bo zawiera wiele anegdot nie tylko na temat pracy, ale i życia towarzyskiego w zakładzie.
Premierze książki w sobotę o 12.00 w Muzeum Fotografii towarzyszyć będzie wystawa „Kobiety Fotonu”, na której zaprezentowane zostaną materiały reklamowe, archiwalne zdjęcia czy pamiątki po zakładzie.

Dla miłośników dawnych technik fotografii z pewnością nie lada gratką będzie sobotnia wystawa w Galerii Farbiarnia, którą otworzą znani kolekcjonerzy – państwo Joanna i Krzysztof Madelscy. Ekspozycja została przygotowana specjalnie na potrzeby Vintage Photo Festiwalu pod kątem technik, by pokazać imponujący zbiór i jednocześnie wyjaśnić, na czym polega różnica między odbitkami: dawną, nowoczesną i pogrobową. Wernisaż wystawy połączony ze spotkaniem z kolekcjonerami rozpocznie się o 16.00 w sobotę w Farbiarni (ul. Pomorska 68A/1), wstęp wolny (zwiedzanie wystawy w kolejnych dniach festiwalu wstęp 5/10 zł).

Dzień później (niedziela, 14 X godz. 20) festiwalowy smaczek w klubie „Mózg” – wystawa Keymo i Demko „Womanspreading". Demko jest dr hab. na wydziale rzeźby ASP i specjalizuje się w produkowaniu rzeźb... wagin.
- „Womanspreading” to bardzo feministyczny projekt, pokazujący zawłaszczanie terenów przez kobiety, dotąd zawłaszczanych przez mężczyzn – wyjaśnia dyrektorka Vintage Photo Festival. Wernisażowi w „Mózgu” z udziałem artystek towarzyszyć będzie świetny koncert islamskiej grupy Ragnar Ólafsson.

Vintage Photo Festival jak co roku towarzyszą także bezpłatne seanse filmowe w kinie „Orzeł” MCK. I już pierwszego dnia festiwalu (12 X) odbędzie się polska premiera obrazu „Moja mała księżniczka” w reż. Evy Ionesco.

- Reżyserka od 40 lat procesuje się ze swoją matką, fotografką Ireną Ionesco. Artystka fotografowała córkę, jak wiele matek, z tą jednak różnicą, że były to zdjęcia nagie, które następnie sprzedawała. Pierwsze zdjęcie Evy Ionesco ukazało się w Playboyu, gdy miała 11 lat. Matka przed sądem argumentowała, że we Francji lat 40. XX wieku, w erze wyzwolenia seksualnego, była to rzecz normalna. Córka zaś twierdzi, że matka w ten sposób nadużyła jej prywatności. Co ciekawe, dopiero od dwóch lat Irena Ionesco ma zakaz publikowania nagich zdjęć córki, co dotychczas cały czas czyniła na wystawach na całym świecie. Eva Ionesco historię matki i córki postanowiła opowiedzieć w filmie – wyjaśnia Katarzyna Gębarowska, zapraszając na piątkowy seans o godz. 20.30, który słowem wstępu opatrzy filmoznawczyni dr Magdalena Wichrowska.

Fotografia może być narzędziem emancypacji kobiet – czego współczesnym przykładem jest chociażby wspominana już Tonje Bøe Birkeland, a 100 lat temu była to historia Marii Larsson, o której będzie można zobaczyć film (po raz pierwszy w Bydgoszczy!) w sobotę o 20.00 oczywiście, w kinie „Orzeł” MCK.

- To film oparty na faktach, opowiadający o postaci Marii Larsson, która była fotografką w Szwecji. Dla kobiety bitej przez męża i rodzącej dziecko za dzieckiem, fotografia była jedynym wyjściem na świat, do ludzi, i narzędziem dającym jakąkolwiek satysfakcję z życia. Film jest niesamowity, porażający i bardzo ważny. Myślę, że otwiera też kontekst do odbioru wszystkich festiwalowych prac, w tym także fotografii Maszy Iwaszincowej – dodaje Katarzyna Gębarowska.

Oczywiście Vintage Photo Festiwal to także warsztaty. Na przykład, w niedzielę (14 X) zajęcia z obsługi aparatów Polaroid, które na pokładzie barki „Lemara” i w przestrzeni Rybiego Rynku poprowadzi Piotr Marek. W poniedziałek (15 X o g. 18.00) będzie okazja porównać czarno-białe fotografie z tymi z aparatu monochromatycznego na przykładzie twórczości świetnego duńskiego fotografa Jacoba Sobola, który niedawno promował w Warszawie swój najnowszy album (będzie dostępny na festiwalu) – zajęcia poprowadzi przedstawiciel 6×7 Leica Gallery w Warszawie. Niestety, nie ma już wolnych miejsc na warsztaty fotograficzne w przestrzeni dawnego Zachemu z laureatem Sony World Photography Marcinem Szpakiem, który podpowie, jak wykorzystywać przestrzenie industrialne do fotografii kreacyjnej.

Fotokolaż „Świat do góry nogami” w Farbiarni (20 X g. 14.00) to ciekawa propozycja zajęć dla dzieci w wieku 8-12 lat, prowadzonych przez dwie graficzki Monikę i Paulinę (studentki ASP), tworzące Hekla Studio w Warszawie. Natomiast nieco młodsze dzieci (od 6. do 13. roku życia) w Muzeum Fotografii mogą uczestniczyć w warsztatach z fotografii bezkamerowej i znikających obrazów (20 X g. 11.00). Wszystkie warsztaty są bezpłatne, obowiązują na nie zapisy mailowe pod adresem: [email protected].

Wstęp na wszystkie wydarzenia, w tym wernisaże jest bezpłatny. Podczas trwającego do 27 X festiwalu zwiedzanie wystaw – oprócz „Jedynaka” i Galerii Farbiarnia (5/10 zł) – jest także darmowe.

Warto dodać, że IV Vintage Photo Festiwal jako jeden z 12 projektów sztuk wizualnych w Polsce otrzymał dofinansowanie z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

12.10, piątek
godz. 18:00 - Gala otwarcia IV Vintage Photo Festival, Dom Towarowy Jedynak ul. Gdańska 15 (wejście od ul. Dworcowej, III piętro), wstęp wolny

godz. 20:00 - Otwarcie wystawy DEBUTS 2018, Miejskie Centrum Kultury (ul. Marcinkowskiego 12-14), wstęp wolny

godz. 20:30 - Polska premiera filmu „Moja mała księżniczka”. Wprowadzenie: dr Magdalena Wichrowska. Kino Orzeł (ul. Marcinkowskiego 12-14), wstęp wolny

13.10, sobota
godz. 11:00 - Oprowadzanie kuratorskie po Muzeum Fotografii Muzeum Fotografii (ul. Królowej Jadwigi 14) Prowadzenie: kustosz Muzeum Fotografii Marek Noniewicz, wstęp wolny

godz. 12:00 - Premiera książki „Kobiety Fotonu”
Wernisaż wystawy „Kobiety Fotonu” + spotkanie z autorkami książki Małgorzatą Czyńską i Katarzyną Gębarowską, prow. Emilia Walczak. Muzeum Fotografii (ul. Królowej Jadwigi 14), wstęp wolny

godz. 16:00 - Wernisaż wystawy „Dawna, Nowoczesna, Pogrobowa. Fotografie z kolekcji Joanny i Krzysztofa Madelskich”. Spotkanie z kolekcjonerami, prow. Adam Mazur Galeria Farbiarnia (ul. Pomorska 68A/1, w podwórzu), wstęp wolny

godz. 18:00 - Seans kinowy „Twarze, plaże” reż. Agnes Varda. Kino Orzeł (ul. Marcinkowskiego 12-14), wstęp wolny

godz. 20:00 - Seans kinowy „Uwiecznione chwile Marii Larsson” reż. Jan Troell. Kino Orzeł (ul. Marcinkowskiego 12-14), wstęp wolny

godz. 20:00 - Bankiet (wstęp tylko z identyfikatorami)

14.10, niedziela
godz. 11:00
Rejs statkiem po Brdzie (wstęp tylko z identyfikatorami)

godz. 12:00-15:00
Warsztaty fotograficzne Polaroid, prow. Piotr Marek. Barka Lemara i Rybi Rynek (przy spichrzach), wstęp wolny,
obowiązują zapisy: [email protected]

godz. 16:30 - Seans kinowy „Polaroid. Błyskawiczne spełnienie marzeń” reż. Willem Baptist.
Seans kinowy „12 cali” reż. Wojciech Gostomczyk. Kino Orzeł (ul. Marcinkowskiego 12-14), wstęp wolny

godz. 20:00 - Wernisaż wystawy „TA | Keymo | Demko | Womanspreading" + koncert Ragnar Ólafsson
Klub MÓZG (ul. Parkowa 2), wstęp wolny

Pełny program Vintage Photo Festiwal 2018 TUTAJ