Jedna litera zdecydowała o życiu - Żyd, który udawał polskiego arystokratę

Wspomnienia Jerzego Dynina, 94-letniego dziś Żyda urodzonego w Łodzi, w pogodzie ducha dożywającego swych dni w USA, są nieco inne. Przede wszystkim nie powstały po wielu latach. Nie są więc obarczone grzechami słabnącej pamięci i przefiltrowane przez późniejsze doświadczenia. Dynin spisał je jeszcze jako młodzieniec, w latach 1946-1947, gdy udało mu się wyemigrować do Palestyny i połączyć z mieszkającym tam już ojcem.

Po drugie, Jerzy Dynin, jego matka i młodsza siostra po zajęciu Polski przez Niemców przeżyli mnóstwo strachu, cierpieli niedostatek i byli źle traktowani, lecz nie przeżyli takiej gehenny, jaka stała się udziałem innych przedstawicieli tej nacji.

Dlaczego? Z jednego podstawowego powodu. Prawie nikt nie wiedział, że Dyninowie to Żydzi. Nie tylko dlatego, że mieli aryjski wygląd. Ważniejsze było to, że udało się im sfałszować dokumenty, na podstawie których wyrobiono im potem legalne papiery, w których figurowali jako Polacy o szlacheckim, ba - hrabiowskim nazwisku Dunin. Jedna zmieniona w nazwisku literka okazała się na wagę przetrwania.

Dyninom łatwiej było podszywać się pod Duninów, bowiem po kampanii wrześniowej wylądowali daleko od rodzinnej Łodzi. W Wilnie, a potem w podupadłym magnackim miasteczku Horodyszcze na dzisiejszej Białorusi, nikt ich nie znał, zaś herbowe koligacje jeszcze wtedy wywierały wrażenie na miejscowej ludności. Dostali też wsparcie od autentycznej herbowej polskiej familii - Plater-Zyberków.

„Aryjskie papiery” napisane zostały tak prostym językiem, że nie sposób doszukiwać się w tej książce stylizacji czy kreacji rzeczywistości. Dyninowie przed wojną należeli do łódzkiej elity finansowej. Mały Jurek wożony był białym kabrioletem marki Mercedes, chodził do społecznego gimnazjum, w którym języka polskiego uczył go Mieczysław Jastrun, a wakacje spędzał w Ciechocinku, Krynicy czy nad polskim skrawkiem morza w Orłowie. Mercedes i kupowana za bajońskie sumy benzyna w 1939 r. ułatwiły im również ucieczkę z Łodzi na Kresy. Tam z kolei przydała się świetna znajomość niemieckiego mamy Jurka, która dostała posadę tłumaczki w urzędzie. Sam Jurek, już jako młodzian, zdobył posadę w leśnictwie pod Horodyszczem i nawiązał kontakt z Armią Krajową.

Po wojnie Dyninowie wrócili do Łodzi. Szybko przekonali się jednak, że nie jest to już ich miasto i podjęli decyzję o emigracji, a właściwie ucieczce do Palestyny.

Jerzy Dynin, Aryjskie papiery, Wyd. Znak, Warszawa 2019.