W województwie kujawsko-pomorskim mamy łącznie kilkanaście szkół mistrzostwa sportowego oraz z oddziałami mistrzostwa sportowego. Są też podstawówki i szkoły ponadpodstawowe z oddziałami sportowymi. W całym regionie funkcjonuje 231 oddziałów sportowych, które działają w 57 szkołach.
Tylko w samej Bydgoszczy (dane na rok szkolny 2023/2024) są dwie szkoły mistrzostwa sportowego. To XI LO im. Bydgoskich Olimpijczyków Mistrzostwa Sportowego (dyscypliny: lekkoatletyka, kajakarstwo, wioślarstwo, strzelectwo, piłka siatkowa dziewcząt i chłopców, piłka nożna dziewcząt i chłopców) i Szkoła Podstawowa nr 44 Mistrzostwa Sportowego (pływanie, taekwondo, piłka nożna). W Bydgoszczy działa też 8 szkół z oddziałami mistrzostwa sportowego i 17 szkół z oddziałami sportowymi.
Budowanie sportowej piramidy to podstawa, by wyławiać talenty
Do XI LO im. Bydgoskich Olimpijczyków Mistrzostwa Sportowego trafiają uczniowie nie tylko z Bydgoszczy, regionu, ale też z innych zakątków Polski.
- U nas zwolnienia z WF-u to problem marginalny - mówi Mirosław Chojecki, dyrektor XI LO. - Mamy ich zaledwie kilka w ciągu roku i podyktowane są głównie kontuzjami.
W ostatnich 15 latach szkoła doczekała się 5 olimpijczyków (Paweł Wojciechowski, Marika Popowicz, Iga Baumgart, Adrianna Sułek i Helena Wiśniewska - przyp. red.).
- W tym czasie mury naszej szkoły opuściło ponad 1,4 tys. uczniów. Niestety, większość zakończyła swoją przygodę z wyczynowym sportem właśnie na etapie szkoły ponadpodstawowej - mówi Mirosław Chojecki. - Tu rodzi się pytanie, dlaczego tak się dzieje? Być może szwankuje system stypendialny sportowców? Być może trzeba też inaczej zorganizować system szkolenia w sporcie akademickim? To wszystko trzeba poddać analizie.
Zdaniem Mirosława Chojeckiego nie jest łatwo wyszkolić olimpijczyka. - To jest proces poparty ciężką pracą na treningach. Tu musi zagrać kilka czynników: zdrowie, talent, samodyscyplina zawodnika, chęć osiągania życiowych celów i stworzenie mu warunków do treningów. Z pewnością trzeba budować sportową piramidę. Im szersza będzie ona u dołu, czyli większy narybek, tym łatwiej będzie można wyłowić zawodników, którzy osiągną sportowych szczyt.
Zwolnienia z lekcji wychowania fizycznego. Najgorzej jest w przypadku basenu
O ile uczniowie uczęszczający do szkół mistrzostwa sportowego oraz uczący się w oddziałach mistrzostwa sportowego lub oddziałach sportowych garną się do ćwiczeń i aktywności fizycznej, to w klasach niesportowych nie jest już tak dobrze.
- Przykładem są chociażby zajęcia na basenie - mówi Przemysław Kotłowski, dyrektor SP nr 63 w Bydgoszczy. - Nie mam tu na myśli uczniów z naszych oddziałów sportowych (pływanie i koszykówka), lecz raczej z pozostałych klas. Jest taka tendencja, że im starsza klasa, tym częściej pojawiają się zwolnienia z zajęć na basenie. No, ale jeśli rodzic wypisuje je dziecku, to je honorujemy.
Czasem powody, dla których uczniowie unikają zajęć na basenie są całkiem inne niż problemy zdrowotne. Szczególnie dotyczy to dziewcząt, które np. nie chcą sobie popsuć fryzury czy makijażu. - Zdecydowanie mniej zwolnień jednodniowych jest w przypadku zajęć w sali gimnastycznej - mówi Przemysław Kotłowski. - W roku szkolnym 2023/2024 mieliśmy też 49 zwolnień lekarskich z zajęć z WF-u powyżej miesiąca, ale one podyktowane były względami zdrowotnymi.
Wuefiści: - Na poziomie szkoły podstawowej sport musi być w formie zabawy
Jak zachęcić uczniów do ćwiczeń na WF-ie? Tu zdaniem dyrektorów szkół duże pole do popisu mają nauczyciele wychowania fizycznego.
- Staram się urozmaicać lekcje, by były one atrakcyjne dla uczniów. Rozgrzewka zawsze jest przy muzyce, sama także przebieram się w strój sportowy i ćwiczę z uczniami, by dać im dobry przykład - mówi Jolanta Kunde, nauczycielka wychowania fizycznego z SP nr 32, w której funkcjonują oddziały sportowe (strzelectwo i koszykówka). - Na poziomie szkoły podstawowej sport musi być na zasadzie zabawy. Uczniowie lubią gry i zabawy ruchowe w grupach, dlatego w czasie lekcji wprowadzam takie przerywniki, jak chociażby zabawę w berka, elementy tańca czy fitness. Jeśli tylko pogoda pozwala, to lekcje WF-u są na dworze, np. nad Balatonem. Korzystamy też z siłowni zewnętrznych na świeżym powietrzu, chodzimy na Torbyd.
Zdaniem Jolanty Kunde, jeśli WF jest ciekawy dla ucznia, to nie pomyśli on nawet, by poprosić rodzica o wypisanie zwolnienia.
- U mnie na lekcjach uczniowie w większości ćwiczą. Mam zresztą z nimi taką umowę, że 3 razy w semestrze mogą być nieprzygotowani do zajęć - mówi Jolanta Kunde. - Jeśli ktoś nie może wykonywać jakiś ćwiczeń, to angażuję go w lekcję w inny sposób, np. pełni funkcję sędziego, liczy punkty, podaje szarfy. Na początku roku szkolnego, gdy omawiam zasady bezpieczeństwa na lekcjach WF-u, przedstawiam uczniom swoje propozycje związane z urozmaiceniem lekcji, ale też pytam ich, co chcieliby robić. Są np. klasy, które bardzo lubią siatkówkę i to należy wykorzystać.
W podobnym tonie wypowiada się Rafał Bejtka nauczyciel WF-u w SP nr 63 w Bydgoszczy i trener koszykówki.
- Uczniowie czują się pewniej, gdy ćwiczenia wykonywane są w formie zabawy i to jest najlepszy sposób, by aktywnie uczestniczyli w lekcji - mówi Rafał Bejtka. - Pracuję z klasami sportowymi, więc tu ze zwolnieniami z WF-u problemu nie ma, ale w innych klasach, zwłaszcza starszych np. VII-VIII wygląda to już inaczej. Najbardziej widać to właśnie na zajęciach na basenie. Są zwolnienia wypisane przez rodziców, najczęściej z powodu przeziębienia, ale też zwolnienia lekarskie z uwagi np. na alergie.
By zachęcić uczniów do aktywności fizycznej, SP nr 63 uczestniczy też w ministerialnym projekcie sportowym "Aktywna szkoła", w skład którego wchodzą zadania: "Aktywny orlik", "Aktywny weekend" i "Aktywny do kwadratu".
- Są realizowane w ramach zajęć dodatkowych dla chętnych uczniów - podkreśla Przemysław Kotłowski, dyrektor SP nr 63.
Nie każdy zostanie mistrzem, ale warto ćwiczyć, bo ruch to zdrowie
Niestety, w dobie internetu, smartfonów dzieci i młodzież mniej garną się do sportu. Potwierdzają to zarówno dyrektorzy szkół, nauczyciele WF-u, jak i lekarze.
- Jeśli ktoś z nadmiarem tkanki tłuszczowej ma chęci do uprawiania sportu, to nie należy gasić tego zapału - mówi dr nauk med. Andrzej Rakowski, konsultant krajowy w dziedzinie medycyny sportowej i zarazem prezes Regionalnego Ośrodka Medycyny Sportowej Sportvita w Bydgoszczy. - Trzeba jednak go dokładnie przebadać i wskazać mu, by robił to w sposób dla niego bezpieczny. To zadanie dla medycyny sportowej. Tymczasem tuż przed pandemią koronawirusa w 2020 r. weszło w życie rozporządzenie, które daje również uprawnienia lekarzom POZ do kwalifikowania do sportu. Nie tędy droga. Te przepisy wymagają zmiany, bo lekarze POZ nie są do tego przygotowani.
Przeciwskazaniem do uprawiania sportu wyczynowego są z pewnością wady serca.- Czasem rodzice bardzo chcą, żeby dziecko trenowało wyczynowo, ale nie mają świadomości, że ich pociecha ma wadę serca, o której nie wiedzieli, zanim do nas trafili. To są przypadki indywidualne, ale się zdarzają - mówi dr nauk med. Andrzej Rakowski. - Bywa i tak, że lekarze POZ nie wydają zgody na kwalifikację do sportu z powodu np. cukrzycy, ale to nie zawsze musi być przeciwskazaniem. Mamy w polskim sporcie przykłady sportowców z cukrzycą, którzy odnosili sukcesy na najważniejszych imprezach sportowych. Kluczowe jest to, aby taki pacjent był odpowiednio zabezpieczony pod względem medycznym i by wiedział, jak postępować i trenować, by sobie nie zaszkodzić.
