Tak żyją wilki w lasach pod Bydgoszczą. Dlaczego panicznie boją się ludzi?

Jak stała się pani pasjonatką wilków?
Miłością do zwierząt zaraził mnie dziadek, z którym obserwowałam leśne zwierzęta w Borach Tucholskich. Przez dłuższy czas pochłaniały mnie ryby i inne wodne zwierzęta: udało mi się nurkować z rekinami, obserwować delfiny w ich naturalnym środowisku. To były bardzo emocjonujące spotkania. Kiedy 13 lat temu zamieszkałam w miejscu otoczonym lasami, dość daleko dużego miasta, zyskałam możliwość obserwacji z bliska zwierząt leśnych. Pięć lat temu, podczas spaceru, pierwszy raz natrafiłam na wilczy trop. W gazecie przeczytałam, że w okolicach Nakła pojawiły się wilki. W mojej głowie zrodziło się marzenie: spotkać wilka. Byłam pewna, że pozostanie niespełnione.

A jednak się udało...
Dotąd spotkałam się z wilkami jakieś 20 razy, a każde z tych spotkań było zbiegiem okoliczności. Po prostu „weszliśmy" na siebie na leśnej ścieżce. Kiedy idę do lasu, zawsze zabieram ze sobą sznureczek z metalową końcówką, by zwierzęta mogły mnie usłyszeć z daleka, by nie były zaskoczone moją obecnością. Bynajmniej nie ze strachu o siebie, a z troski o nie - wiem, jak dużo stresu kosztuje dzikie zwierzę spotkanie z człowiekiem, a wilki naprawdę panicznie się nas boją. To człowiek jest dla nich największym zagrożeniem, choć w naturze i tak mają dużo wrogów, głównie w postaci chorób zakaźnych. Skandynawscy naukowcy badali, na jaką odległość można podejść niepostrzeżenie do dzikiego wilka zanim zacznie on uciekać. Dystans ten wynosił od 17 do 310 m, średnio 106 m. O wrażeniu, jakie na wilkach wywoływało spotkanie z człowiekiem świadczy to, że w ciągu następnej godziny drapieżniki oddalały się średnio na odległość 1 do 2 km od miejsca zdarzenia. Zaraz po tym, jak zobaczyłam pierwszy trop wilka pod Bydgoszczą, skontaktowałam się ze Stowarzyszeniem dla Natury Wilk. Zaczęłam czytać o życiu tych zwierząt, wyjeździć na wykłady, konferencje. Chciałam dowiedzieć się, co mogę zrobić, by zadbać o ich bezpieczeństwo, o to, by nikt nie zakłócał ich spokoju. To ważne, biorąc pod uwagę, jak złą sławę (całkiem niesłusznie!) mają te drapieżniki.

Niedawno jeden z myśliwych opublikował w internecie dokładną lokalizację miejsca, w którym na świat przyszły maluchy w wilczej rodzinie, którą obserwuję pod Bydgoszczą. Napisał: „zapraszam wszystkich". Jeśli mówi to osoba, której podstawowym narzędziem pracy jest broń, budzi to moje wielkie obawy.

Skąd się bierze ten czarny PR?
Straszenie ludzi wilkami, co od wielu już lat robią myśliwi, ma na celu spotęgowanie niechęci do tych drapieżników i uzyskanie społecznego poparcia dla powrotu do polowań na te zwierzęta. Cały czas dochodzi do nielegalnych polowań na wilki. Oficjalne statystyki to tylko czubek góry lodowej, bo wielu postrzelonych wilków nie udaje się znaleźć. W latach 2002-2019 z broni palnej zabito 29 wilków, a tylko w latach 2019-2020 - 13. Tymczasem, jeśli spojrzeć na statystyki, wilki są znacznie mniej niebezpieczne od naszych domowych pupili. W Polsce każdego roku psy ranią lub zagryzają kilka osób. Podczas leśnych spacerów zdecydowanie bardziej niebezpieczne może się okazać spotkanie z dzikimi psami, do których (odkąd w lasach zadomowiły się wilki) dochodzi coraz rzadziej. A prawdziwymi seryjnymi zabójcami są… zaledwie kilku milimetrowe kleszcze, które co roku powodują zachorowania na groźne dla życia choroby odkleszczowe (boreliozę lub zapalenie mózgu) u kilku tysięcy osób w Polsce! Niedawno jeden z myśliwych opublikował w internecie dokładną lokalizację miejsca, w którym na świat przyszły maluchy w wilczej rodzinie, którą obserwuję pod Bydgoszczą. Napisał: „zapraszam wszystkich". Jeśli mówi to osoba, której podstawowym narzędziem pracy jest broń, budzi to moje wielkie obawy. Zgłosiłam oczywiście tę sprawę do wszystkich możliwych instytucji. O tym, jak nieodpowiedzialni potrafią być ludzie świadczy historia wilczycy, której nadano imię Moria. Znaleziono ją pod Inowrocławiem, była oswojona z ludźmi. Najprawdopodobniej ktoś wyciągnął ją z nory, potraktował jak zabawkę i porzucił. To smutne, bo już nigdy nie zazna wolności. Trafiła do ogrodu zoologicznego w Myślęcinku.

Jak żyją wilki?
Rodzinnie. Rodzice czują się niezwykle odpowiedzialni za los młodych, tak jak starsze potomstwo czuje się odpowiedzialne za młodsze. Członkowie wilczej rodziny są sobie oddani, czuli wobec siebie. Między rodzeństwem tworzą się silne relacje. Za dostarczenie pożywienia odpowiadają przede wszystkim rodzice, kiedy wilczyca rodzi młode i na miesiąc lub półtora jest wyłączona z polowań, o byt rodziny dba samiec. Sam się najada, a partnerce i młodym przynosi pożywienie w żołądku. Wilki mają też imponującą wolę walki o życie. To dla nich najwyższa wartość. Jeżeli ginie jedno z rodziców, wilcza rodzina jest w wielkim kłopocie, bo członkowie rodziny są od siebie zależni. Przypomina mi się historia Kosego. Był samcem, ojcem. Szedł po pożywienie dla wilczycy, która została z młodymi, kiedy w otulinie Roztoczańskiego Parku Narodowego został postrzelony z broni myśliwskiej. Bardzo często wilcza rodzina, która traci jednego lub oboje rodziców, rozpada się. Opowieści o agresji w wilczej watasze, o rywalizacji, o bezwzględnym samcu alfa, o nieznoszącej sprzeciwu samicy alfa możemy włożyć między bajki. Takie wnioski płyną z obserwacji wilków w niewoli, kiedy to łączy się członków różnych wilczych rodzin. W nienaturalnych warunkach dochodzi do nienaturalnych zachowań, to jasne.

Jak się ma wilcza rodzina, którą pani obserwuje?
Niestety źle. Jeszcze niedawno liczyła sześciu członków. Kiedy pojawiły się młode, zauważyłam, że chorują na świerzbowca. Od pewnego czasu obserwowałam tropy tylko samca i jednego z młodych wilczków. Teraz jest już tylko samotny, młody wilk. Nie wiem, czy to świerzbowiec pokonał tę rodzinę. Zniknęła mi z oczu w sezonie grzybowym, kiedy na leśnych duktach zrobiło się tłoczno. Akurat wtedy pojawiły się informacje o nowych wilkach niedaleko miejscowości Mochle. Doszło tam do śmiertelnego potrącenia młodej wilczycy. Być może pochodziła z obserwowanej przeze mnie rodziny, która się przeniosła w tamte okolice. Samotny młody wilk, który pozostał w miejscu, gdzie przyszedł na świat, nie będzie miał łatwego życia. Ale liczę na to, że uda mu się założyć rodzinę. Może zostanie pod Bydgoszczą, bo wilki, jak my, „budują domy" na długo, przywiązują się do miejsc, a czasem opuszczone przez jedną rodzinę terytorium zajmują nowe wilcze rodziny. Znamy też wzruszającą historie, kiedy to wilczy ojciec i matka zginęli, a młode, zarażone świerzbowcem, „zaadoptowała" wilcza rodzina, która sprowadziła się w to miejsce. Młode nie były w stanie pomóc im w polowaniu, były raczej obciążeniem, a mimo to zostały przygarnięte. Tak żyją wilki.

Wilk jest w Polsce pod prawną ochroną

• Obecny status prawny wilka reguluje Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r. poz. 627, z późniejszymi zmianami) oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. 2016 poz. 2183).
• Zgodnie z nimi wilki objęte są ochroną ścisłą. Zabronione jest ich zabijanie, okaleczanie, chwytanie, przetrzymywanie, niszczenie nor i wybieranie z nich szczeniąt, a także przechowywanie i sprzedaż skór i innych fragmentów martwych osobników, bez odpowiedniego zezwolenia. Ponadto można tworzyć dla nich strefy ochronne wokół miejsc rozrodu (nor) w okresie od 1 kwietnia do 31 sierpnia. 
• Wilk chroniony jest też zapisami Dyrektywy Siedliskowej UE, polska populacja tego gatunku znajduje się w załączniku II oraz V. Umieszczenie wilka w Załączniku II oznacza, to że jest gatunkiem wyznacznikowym dla typowania obszarów Natura 2000 – ma on tu status gatunku priorytetowego. Chroniony jest również przez Konwencję Berneńską.