Śmiejące się bestie

Mentalność naszych sąsiadów zza Olzy jest niełatwa do zrozumienia i zaakceptowania w Polsce.

<!** Image 2 align=right alt="Image 162939" sub="Mariusz Szczygieł, Zrób sobie raj, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2010.
">„Tramwaj jechał wzdłuż Wełtawy, a blondynce na głębokim dekolcie podskakiwał duży krzyż. Na przystanku wsiadła brunetka z sześcioma kolczykami w nosie, cmoknęły się w policzek, wsiadająca przyjrzała się biżuterii koleżanki i wypaliła:

- Co to jest?

- Jezus na krzyżu. Srebny! Babcia mi dała.

- I ty zamierzasz tego trupa nosić?!

- Ależ on jest ładny!

- Tylko że nieżywy. Babcia nie mogła dać ci Buddy? Przynajmniej jest weselszy. No jak można nosić nieboszczyka?! Aż mi ciarki przechodzą po plecach.

- Ale on mi pasuje do bluzki”.

W Polsce nawet publiczne cytowanie takiego dialogu wymaga pewnej odwagi, bo może wywołać ostre reakcje, łącznie z oskarżeniem o obrazę uczuć religijnych. W Czechach przeciwnie - manifestowanie niechęci do Kościoła, zwłaszcza Kościoła katolickiego, jest nie tylko przejawem wolności, ale i patriotyzmu.

Mariusz Szczygieł usiłuje ten fenomen wyjaśnić bez cienia oburzenia ani nawet niechęci. Nietuzinkowy reporter „Gazety Wyborczej”, szef jej reportażowego dodatku „Duży Format”, od wielu lat znany jest jako czechofil. Mieszkańcom tego kraju poświęcił już wcześniejszą książkę „Gottland” (2006 r.). W najnowszej, „Zrób sobie raj”, przypomina m.in. prześladowania husytów oraz narzucenie Czechom katolicyzmu najpierw przez jezuitów, a potem przez Habsburgów w okresie monarchii austro-węgierskiej. Mimo że w XVI wieku tylko 15 procent obywateli czeskich wyznawało katolicyzm, jezuici „zabudowali” ten kraj kościołami. Za rządów Habsurgów sprzeciw wobec katolicyzmu był elementem buntu przeciwko obcemu panowaniu. Dlatego też odzyskaniu niepodległości w 1918 r. towarzyszyły hasła antykatolickie i antyklerykalne. Podobne hasła wznoszono również w 1948 r., gdy republika uległa komunistycznej dyktaturze.

<!** reklama>Książka Szczygła nie jest podręcznikiem historii Czech, o wydarzeniach sprzed lat autor wspomina tylko po to, by pokazać, jak różne były dzieje sąsiednich krajów i jak różną rolę odegrał w nich Kościół. Najważniejsze w tej książce jest ukazanie społecznych skutków ateizacji kraju. Na przykład Czesi jako - zgodnie z jednym ze stereotypów - to „śmiejące się bestie”. Bestie pokpiwające nie tylko z Boga, ale i ze swojej ojczyzny. Jeden z reportaży poświęcony jest najsłynniejszemu obecnie czeskiemu rzeźbiarzowi Davidowi Czernemu. Nie ma dla niego świętości. Stojąca w Pradze rzeźba fontanna „Sikający” przedstawia dwóch mężczyzn, którzy naprzeciw siebie załatwiają potrzebę fizjologiczną, stojąc w basenie o kształcie Republiki Czeskiej. Inna rzeźba przedstawia olbrzymie nogi i wypięty tyłek. Gdy podejdzie się doń po drabinie, w tyłku można obejrzeć film, przedstawiający m.in. prezydenta republiki Vaclava Klausa. Reportaże przedstawiające niezwykłych myślicieli i artystów znad Wełtawy są zresztą najmocniejszą stroną książki „Zrób sobie raj”. Niektóre, jak otwierająca tom opowieść o Egonie Bondym, filozofie, buntowniku i abnegacie, w skromniejszej wersji były już publikowane w „Gazecie Wyborczej”. Niektóre zaś pierwszy raz pojawiają się w tej książce. Wybornej, a nawet vibornej.

Nasza ocena: 4/5

Książki tygodnia

Bestsellery sieci księgarń „Matras”

1. Małgorzata Kalicińska, Zwyczajny facet
2. Janusz Głowacki, Good night, Dżerzi
3. Carlos Ruiz Zafon, Książę mgły
4. Elisabeth Gilbert, Jedz, módl się, kochaj
5. Paulo Coelho, Walkirie
6. Małgorzata Ohme, Kinga Rusin, Co z tym życiem
7. Wojciech Cejrowski, Podróżnik WC. Wydanie II poprawione
8. Mariusz Szczygieł, Zrób sobie raj
9. Jacek Piekara, Ja, inkwizytor. Dotyk zła
10. Robert Makłowicz, Cafe Museum