Skutecznie działali w trudnym terenie

W środę minęła 65. rocznica powołania Armii Krajowej. Dziś mało kto wie, że już na przełomie maja i czerwca 1942 r., na ziemi nadnoteckiej, rozpoczęła się do niej akcja werbunkowa.

<!** Image 2 align=right alt="Image 45452" sub="Przyszli członkowie Szarych Szeregów z Nakła (rok 1938 lub 1939), o lewej: Tadeusz Różewicz, Antoni Brzeziński, Janusz Kapczyński i Adam Sytek">Tworzenie struktur Obwodu Wyrzyskiego Armii Krajowej z ośrodkiem głównym w Nakle zainicjował przybyły z Torunia Antoni Kudliński, pseudonim „Zbyszko”. Obwód podzielono na rejony w Nakle, Mroczy, Łobżenicy, Białośliwiu. Wyrzysku, Wysokiej i Sadkach, które posiadały własne dowództwo i podstawowe struktury organizacyjne. Ukształtowała się także Komenda Obwodu Wyrzyskiego AK, przyjmując kryptonim „Stodoła” lub „S-032”.

Ludzie podziemia

<!** reklama left>Dowódcą został pochodzący z Broniewa podporucznik Benedykt Musiał ps. „Karol”, szefem sztabu por. Paweł Wrzeszcz, a później plut. rez. Henryk Semrau ps. „Hermes”. Szefem łączności i organizatorem zrzutowiska w Jadwiżynie koło Sadek został kapr. Józef Malinowski ps. „Jerzy”. Łącznikami z Inspektoratem w Bydgoszczy byli: Maria Centała ps. „Mela” oraz niejaki Ratajczak. Funkcję kwatermistrza pełnił podchorąży rezerwy Franciszek Górski, szefem administracji był Zbigniew Olędzki, archiwistą podporucznik rezery Brunon Kitkowski, szefem kontrwywiadu starszy sierżant przedwojennej Straży Granicznej Wiktor Sikorski, a komendantką Wojskowej Służby Kobiet Marta Aleksiewicz ps. „Józia” lub „Józef”. Na przełomie 1944/1945 Obwód Wyrzyski liczył ponad 900 zakonspirowanych członków. Działali w niezwykle trudnych warunkach, bez terenów leśnych i w otoczeniu wielu Niemców, a jednak prowadzili akcję sabotażową i ograniczoną dywersyjną. Z końcem lipca 1944 r. na zrzutowisku w Jadwiżynie przyjęto kuriera z Londynu Jana Nowaka Jeziorańskiego, którego następnie odstawiono do Warszawy. Opiekowano się również skoczkami radzieckimi. W styczniu 1945 r. członkowie AK wspierali oswobodzenie Nakła i kierowali wojska radzieckie na niemieckie pozycje. Wielu z nich za konspiracyjną działalność trafiło później do więzień, między innymi, w Potulicach.

Rudy, Skrzypek i inni

W styczniu 1943 r. na terenie Nakła zawiązana została konspiracyjna drużyna harcerska Szarych Szeregów, składająca się z dawnych nakielskich członków ZHP. Inicjatorem powstania drużyny był Stefan Adamski pseudonim „Ula”, a pierwszymi zaprzysiężonymi członkami drużyny zostali: Jan Boiński ps. „Rudy”, Teodor Polasik ps. „Skrzypek”, Julian Sytek ps. „Iskra”, Antoni Brzeziński ps. „Kruk”, Kazimierz Przegiętka ps. „Mały”, Jan Kapczyński ps. „Franek”, Tadeusz Różewicz ps. „Filareta”, Adam Sytek ps. „Pepin”, Czesław Gogołek ps. „Olszyna”, Marian Sytek ps. „Bolek”, Jan Jurkowski i Bogdan Marciniak.

Autor jest dyrektorem Muzeum Ziemi Krajeńskiej w Nakle