Sądy płacą za błędy. Nie za dużo

Główną przyczyną niesłusznych skazań w Polsce jest niekompetencja sędziów, prokuratorów i obrońców - wynika z raportu Forum Obywatelskiego Rozwoju.

Jedną z osób, które uważają, że zostały niesłusznie pozbawione wolności przez bydgoski sąd, jest Stefan Ch., ps. Stiv. Był on jednym z oskarżonych o usiłowanie zabójstwa Henryka M., ps. Lewatywa, w marcu 2000 roku. Gdy „Lewatywa” ze świeżo poślubioną żoną wysiadał z samochodu przed swoim blokiem przy ul. Traugutta, ktoś postrzelił go w bark. <!** reklama>

„Stiv” przychodzi po kasę

Stefan Ch. został zatrzymany trzy lata później. Na ławie oskarżonych Sądu Okręgowego w Bydgoszczy usiadł razem z Tadeuszem Sz., ps. Warszawiak, Robertem M., ps. Sałata, i Jackiem W., ps. Szafir. Proces zakończył się uniewinnieniem wszystkich oskarżonych z braku dowodów. Stefan Ch., ps. Stiv, wyliczył, że należą mu się 42 tys. zł za niesłuszne aresztowanie. Z wnioskiem o odszkodowanie do sądu poszedł także Tadeusz Sz., ps. Warszawiak.

Jak nas poinformowała Hanna Maniakowska, kierownik sekretariatu III Wydziału Karnego Sądu Okręgowego w Bydgoszczy, liczba wniosków odszkodowawczych za niesłuszne skazanie, aresztowanie i zatrzymanie utrzymuje się w ostatnich latach na zbliżonym poziomie.

Pierwsze takie badania

Nie znaczy to, że problemu nie ma. Dostrzegło go Forum Obywatelskiego Rozwoju, które przeprowadziło pierwsze w naszym kraju badania, dotyczące przyczyn niesłusznych wyroków. Pod lupę wzięto 119 spraw rozpoznanych przez sądy z obszaru Sądu Apelacyjnego w Poznaniu. W 68 sprawach stwierdzono niesłuszne skazanie. Chodzi o prawomocne orzeczenia, uchylone następnie w drodze kasacji lub wznowienia postępowania.

- Nie badaliśmy spraw z terenu apelacji gdańskiej, do jakiej należy Sąd Okręgowy w Bydgoszczy, ale mamy dane z apelacji łódzkiej i warszawskiej, i są one zbliżone do tych z apelacji poznańskiej. Na tej podstawie możemy przyjąć z dużym prawdopodobieństwem, że liczba niesłusznych skazań w Bydgoszczy jest podobna - mówi Łukasz Chojniak z Forum Obywatelskiego Rozwoju, współautor badań.

Decydują błędy człowieka

Z raportu wynika, że zdecydowana większość niesłusznych skazań została wykryta i usunięta w wyniku postępowania kasacyjnego, a nie wznowieniowego. Jak podkreślają autorzy raportu, jest to niepokojące, bo postępowanie wznawia się, gdy pojawiają się okoliczności w dużej mierze od sądu niezależne, np. nowe dowody. Natomiast postępowanie kasacyjne usuwa „rażące naruszenia prawa”, jakich dopuściły się sądy. Oznacza to, że właśnie po stronie sądu leżą najczęściej przyczyny niesłusznych skazań.

„Gdyby pokusić się o próbę wskazania jednej głównej przyczyny pomyłek sądowych, skutkującej niesłusznym skazaniem, to w pierwszej kolejności należałoby wskazać na niekompetencję po stronie profesjonalnych uczestników postępowania” - czytamy w raporcie, który wskazuje przykłady błędów sądowych: wymierzenia kary powyżej ustawowego zagrożenia za przypisane przestępstwo, pociągnięcia do odpowiedzialności karnej, podczas gdy zarzucany czyn stanowił wykroczenie albo sprawca powinien odpowiadać jako nieletni, błędnej interpretacji przepisów prawa, abstrahującej od wypracowanego orzecznictwa.

Uwięzieni przez pomyłkę

• W 2011 roku w III Wydziale Karnym Sądu Okręgowego w Bydgoszczy zasądzono odszkodowania dla 11 osób za niesłuszne aresztowanie i zatrzymanie.
• W 2010 roku w tym samym wydziale Sądu Okręgowego w Bydgoszczy odnotowani 2 sprawy odszkodowawcze za niesłuszne skazanie i aż 16 - za niesłuszne aresztowanie.