Nowa książka o walkach o Bydgoszcz w 1945 roku. Szczegóły powalają!

To drugie podejście do opracowanie tego zapomnianego do tej pory fragmentu historii Bydgoszczy i okolic z czasów walk w styczniu 1945 roku.

Co w niej jest nowego w porównaniu ze starym opracowaniem sprzed kilkunastu lat?

- Monografia ma 544 strony, blisko 40 map oraz 42 zdjęcia, więc nie można jej nawet porównywać ze starszymi, mniej rozbudowanymi, wydaniami - mówi dr hab. Łukasz Nadolski, pracownik Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy. - Książka została napisana tak naprawdę od nowa. Oczywiście pewne elementy nie uległy zmianie, np. opis ogólnej sytuacji na europejskim teatrze działań wojennych na przełomie 1944 i 1945 roku, ale zasadnicza część pracy to zupełnie inna jakość niż w poprzednich publikacjach. Przede wszystkim skorzystałem z olbrzymich zasobów archiwalnych, nie tylko polskich - w Centralnym Archiwum Wojskowym znalazłem absolutnie bezcenne dokumenty - ale także w języku niemieckim i rosyjskim. Dzięki temu szczegółowo odtworzyłem przebieg walk. Wiadomo które jednostki biły się po obu stronach, a często także jakie poniosły straty.

Szczególnie wartościowe okazały się dokumenty rosyjskie, które po weryfikacji i konfrontacji z innymi materiałami wniosły wiele do stanu badań nad bitwą o Bydgoszcz.

Autor podkreśla, że opisał nie tylko walki w samym mieście, ale także w jego okolicach. - Tylko wtedy można zrozumieć jaki miała przebieg bitwa i dlaczego jej wynik był taki, a nie inny - zaznacza. - Musimy pamiętać, że po obu stronach zaangażowano olbrzymie siły, chociaż oczywiście druzgocącą przewagę liczebną miały jednostki Armii Czerwonej i Wojska Polskiego. Czytelnik nie tylko dowie się jaki numer taktyczny miał polski czołg porażony przez armatę 8,8 cm na ulicy Gdańskiej w Bydgoszczy, ale także jak wyglądały sowieckie próby zdobycia toruńskiego Podgórza, ciężkie boje o Nakło, czy też dramatyczny kontratak niemieckich saperów w Sępólnie Krajeńskim.

- Ponieważ korzystałem z materiałów wszystkich walczących stron, udało mi się, jak sądzę, wyjaśnić wiele tajemnic związanych z walkami w naszym regionie - uważa Nadolski.

- Odpowiedziałem na pytanie, kto uratował most Królowej Jadwigi, w jakich okolicznościach ciężkie straty poniósł polski 8. Pułk Piechoty, czy też kto zabił dowódcę 15. Dywizji Grenadierów Waffen SS. Bardzo wiele miejsca poświeciłem przypadkom bratobójczego ostrzału. Po przebadaniu dokumentów i wspomnień okazało się, że żołnierze obu stron nagminnie strzelali do swoich towarzyszy broni - mówi dr Łukasz Nadolski z Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy.

Publikacja bardzo szczegółowo opisuje przebieg bitwy o Bydgoszcz, często dosłownie minuta po minucie, schodząc z poziomu armii do batalionów, kompanii, plutonów, a czasami poszczególnych żołnierzy.

Jednym ze źródeł, na podstawie których powstała monografia, to ekshumacje.

- Brałem udział w kilku ekshumacjach - mówi autor. - Najważniejsza z nich miała miejsce w Dąbrówce Nowej, gdzie wydobyto ciała kilkudziesięciu żołnierzy łotewskich. W książce zostało opisane, w jakich okolicznościach oni zginęli. Oczywiście jeśli chodzi o kwestie liczby zabitych żołnierzy obu stron korzystałem z bardzo wielu źródeł. Nie tylko list poległych, ale także niezmiernie cennych dokumentów grobownictwa wojennego. Niestety, obecnie pewnych tajemnic nie da się już wyjaśnić. Niektórzy żołnierze są pochowani, przynajmniej na papierze, w kilku miejscach, ciała innych zniknęły, wielu na zawsze będzie spoczywać w bezimiennych grobach.

Książka „Bitwa o Bydgoszcz, 20-28 stycznia 1945 roku” została wydania w listopadzie 2023 roku, a jej przedpremierowa sprzedaż miała miejsce podczas XXXI Targów Książki Historycznej w Warszawie. - Publikację można obecnie kupić w naszym sklepie muzealnym - stacjonarnym, a także online - informuje dr Nadolski. - Warto wspomnieć, że w styczniu mija kolejna rocznica zakończenia niemieckiej okupacji Bydgoszczy. Jest to więc doskonała okazja, by zapoznać się z tym chyba ciągle mało znanym fragmentem historii naszego miasta.