Na szubińskim placu Wolności, od ponad stu lat stał zawsze jakiś pomnik. Dzisiaj jest to monument zwany Pomnikiem Niepodległości. Nie zawsze tak jednak było.
<!** Image 2 align=right alt="Image 67428" sub="Archiwalna fotografia przedstawia przedwojenną uroczystość odsłonięcia i poświęcenia pomnika. /Fot. Archiwum Muzeum Ziemi Szubińskiej">Pierwszy monument na placu stanął jeszcze za czasów pruskich i upamiętniał żołnierzy walczących w wojnie francusko-pruskiej.
Pruska oszczędność
Po Powstaniu Wielkopolskim szubińskie organizacje skupiające weteranów i mieszkańcy miasteczka zaangażowali się w jego przebudowę - nowemu pomnikowi patronowała „Wolność”. Na zdjęciach z jego poświęcenia, widać bohaterów powstańczych walk, między innymi, ks. radcę Ludwika Sołtysińskiego, Władysława Małka, Jana Bembnistę. Pruska oszczędność była nam wtedy bardzo bliska i podczas prac pozostawiono pruskiego orła i całą bryłę pomnika, a wymieniono tylko tablice. Monument, zburzony przez Niemców, nie przetrwał II wojny światowej.
Kontrowersyjna pamięć?
Po wojnie, w 1946 roku, dla upamiętnienia wyzwolenia Szubina w 1945 roku przez Armię Radziecką oraz ku czci poległych i pomordowanych Polaków, zbudowano „Pomnik Wdzięczności”. Napis po polsku i rosyjsku głosił: „Bohaterom walki o niepodległość i demokrację - mieszkańcy m. Szubina”. Wschodnia i zachodnia strona ozdobione były gwiazdami radzieckimi, wizerunkiem orderu „Za Wojnę Ojczyźnianą” oraz portretem Lenina i Stalina. Strony północa i południowa przyozdobione były godłem orła bez korony, Krzyżem Grunwaldu, krzyżem wzorowanym na odznace związku skupiającego weteranów. Pomnik został prawdopodobnie poświęcony przez ks. Stanisława Gałeckiego, a uroczyste odsłonięcie nastąpiło 22 lipca 1947 roku. Nie jest znany autor jego projektu. Już wtedy pierwotna wersja monumentu wzbudzała wiele kontrowersji.
<!** reklama>Na początku lat 90. XX wieku wokół pomnika rozgorzała dyskusja. W lipcu 1990 roku na sesji Rady Miejskiej wystąpiono z wnioskiem o jego zburzenie. Decyzji nie podjęto, gdyż większość wstrzymała się od głosu. Rozgorzała trwająca trzy lata społeczna dyskusja. W jej wyniku Rada Miejska w Szubinie uchwałą z dnia 29 czerwca 1992 roku podjęła decyzję o rozbiórce pomnika. Społeczeństwo Szubina podzieliło się wtedy na dwa obozy, a temat nadal nie schodził z prasowych tytułów.
Solidnie zbudowany monument i opór części społeczeństwa doprowadziły do rezygnacji z rozbiórki na rzecz modernizacji. W 1993 roku bryłę pomnika odnowiono, by uroczyście odsłonić go 10 listopada 1993 roku. Od strony północnej na tablicy z ciemnego piaskowca widnieje napis: „Bojownikom, o polskość, wolność i niepodległóść Ziemi Szubińskiej 1793-1919”. Od strony południowej napis na tablicy głosi: „Poległym w walkach z okupantem hitlerowskim na wszystkich frontach 1939-1945”.
Autorka jest dyrektorką Muzeum Ziemi Szubińskiej
