Muzeum w Bydgoszczy szuka spadkobierców artystów. Bez tego ma związane ręce

Listę artystów opublikowano w witrynie internetowej muzeum. Zdecydowana większość z nich to osoby już nieżyjące. Na liście są tak znani twórcy jak Bolesław Cybis, Bronisław Jamontt, Alfons Karpiński. Bronisław Linke, Teofil Ociepka czy Zbigniew Pronaszko.

- Naszym celem jest uregulowanie spraw związanych z prawami autorskimi - Monika Leśniak-Skocka. - W przeszłości kupowało się obiekty, ale nie zawsze dopilonowywano formalności w tym zakresie. Dzisiaj więc poszukujemy spadkobierców, ewentualnie artystów, aby te kwestie uregulować. Sprzedaż obrazu nie jest jednoznaczna z przekazaniem praw autorskich. Abyśmy mogli dysponować wizerunkami tych prac, czyli na przykład publikować katalogi lub udostępniać je innym muzeom, musimy mieć zgodę autorów lub spadkobierców. W latach 60. i 70. nikt o to nie dbał. Tymczasem wizerunki przechodzą do domeny publicznej dopiero 70 lat po śmierci twórcy.

Z podobnym problemem zmagają się również inne muzea. - Operowanie wartościami niematerialnymi prawa autorskiego wymaga zgody osób żyjących lub umocowanych prawnie – wyjaśnia Marek Rubnikowicz, były dyrektor Muzeum Okręgowego oraz były generalny konserwator zabytków. - Jeśli używamy nazwisk lub obrazów osób nieżyjących i funkcjonujących w obiegu bezspadkowym (jak przypadku portretu Mikołaja Kopernika) mamy pełną swobodę. Jeśli jednak nie minęło 70 lat od śmierci twórcy i są spadkobiercy (w niektórych przypadkach powstały nawet fundacje spadkobierców) każde upublicznienie wymaga zgody. W czasie, gdy kierowałem muzeum były dwa takie przypadki, że spadkobiercy zwracali się do nas z informacją, że obrazy związanych z nimi malarzy muszą każdorazowo uzsykać certyfikat „za zgodą”. Próbowano nawet poruszać kwestię kosztów, ale ostatecznie nigdy za to nie płaciliśmy.

Muzealnicy przyznają, że zmora stały się dla nich przepisy związane z RODO, które powodują, że uzyskanie kontaktu do spadkobierców wymaga korzystania z poczty pantoflowej.

Nabycie autorskich praw majątkowych kwestii odpłatnej prezentacji na wystawie lub wynajmu osobom trzecim wymaga specjalnej umowy, która musi być precyzyjnie sformułowana. W sporządzonych dawniej umowach często pojawia się bowiem zwrot o „przeniesieniu całości” praw autorskich we wszelkich formach użytkowania „na wszelkich”, który nie niesie za soba prawnych konsekwencji. Co ciekawe, autorskie prawa majątkowe może nabyć osoba lub instytucja nie będąca właścicielem dzieła sztuki. Po upływie siedemdziesięciu lat od śmierci twórcy autorskie prawa majątkowe gasną i utwór trafia do domeny publicznej.

Co zatem z obrazem współczesnego autora zakupionym w galerii? Czy wolno nam reprodukować go na przykład w mediach społecznościowych?

- Możemy, ale jeśli czerpiemy z tego korzyści materialne, musimy mieć zgodę spadkobierców - mówi Marek Rubnikowicz. - Wiem, że takie procesy już się w Polsce odbywały. Trzeba jednak mieć na uwadze, że to spadkobierca musi wykazać swoje prawa, a nie odwrotnie.

W praktyce wiele dzieł sztuki nie opuszcza muzealnych magazynów ze względu ma nieuregulowaną sytuację prawną. Czy obecnie istniejące prawo nie działa jednak na szkodę twórcy i pamięci o nim? Marek Rubnikowicz nie ma wątpliwości:
- Oczywiście! Niestety, pieniądz zdominował ideę prezentowania dzieł, jako sztuki niezależnej.

Pełna lista opublikowana przez Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy. Poszukiwani artyści lub ich spadkobiercy:

• Bartel Bronisław (1887-1968)
• Bauer Anna Maria
• Biedowicz Jan (1890-1961)
• Bogusławska-Murawa Joanna
• Bogusz Marian (1920-1980)
• Borowski Wacław (1885-1954)
• Borysowski Stanisław (1906-1988)

C

• Chrostowska-Piotrowicz Halina (1929-1990)
• Czarnocki Józef (1913-1957)
• Cichy Tadeusz (1932-1988)
• Cieślak Jerzy
• Czerwiński Bogusław
• Czerwiński Krzysztof
• Cybis Bolesław (1895 – 1957)

D

• Dąbrowiecka-Borysowska Krystyna (1922 – 2006)
• Dołżycki Leon (1888 – 1965)

F

• Frank Irena Maria (1929-2009)

G

• Gadomska-Dąbrowska Halina (1898-1975)
• Gajewski Franciszek (1897 – 1969)
• Gałek Stanisław (1876-1961)
• Gentil-Tippenhauer Wanda (1899-1965)
• Gnatowska-Gromek Irena (1929-2003)
• Gnatowski Jerzy (1929-2012)
• Górski Stefan (1932-2008)
• Grabarz Antoni (1904-1965)
• Grzęska-Męczyńska Anna (1915-1997)

J

• Jamontt Bronisław (1886-1957)

K

• Kaesbach Rudolf (1873-1955)
• Karpiński Alfons (1875-1961)
• Krasnodębska-Gardowska Bogna (1900-1986)
• Krassowski Feliks (1895-1967)
• Krawczyk Jerzy (1921-1969)
• Krażowska-Knotowa Helena (1911-1992)

L

• Langner Wiktor (1906-1985)
• Laskowski Sławomir
• Lewandowski Bernard (1915–1989)
• Lewicki Leopold (1906-1973)
• Linke Bronisław (1906-1962)

M

• Maziarska Jadwiga (1913 – 2003)
• Mikulski Kazimierz (1918 – 1998)
• Mokrzycki Tadeusz Stanisław (1903-1983)
• Muter Mela (1876–1967)
• Myszkorowski Zygmunt (1904-1993)

N

• Niedzielski Wincenty (ur. 1930)
• Nowak-Sztelle Maria
• Nyka Józef (1912-1962)

O

• Ociepka Teofil (1891 – 1978)

P

• Podoski Janusz (1898-1971)
• Podsadecki Kazimierz (1904-1970)
• Pronaszko Zbigniew (1885-1958)
• Pyszora Barbara (1899-1984)

R

• Rafińska Anna (1909 – 2000)
• Rafiński Kazimierz Zenon (1903-1981)
• Rekowski Bogdan (ur. 1956)
• Rudzka-Cybis Hanna (1897-1988)
• Rybiańska-Michałek Zofia

S

• Sadowska Elżbieta
• Schmedes Greta (1889-1985)
• Sleńdziński Ludomir (1889-1980)
• Siemianowski Bogusław (1942-2009)
• Skotarek Władysław (1894-1969)
• Starczewski Antoni (1924-2000)
• Stern Jonasz (1904-1988)
• Sylwanowicz Franciszek ur. 1943
• Szyszko Jadwiga

Ś

• Śliwińska Ewa (1909-1976)

T

• Terpiłowska Alfreda (1908-1978)
• Turwid Marian (1905 – 1987)

U

• Ulatowski Roman Stefan (1881-1959

W

• Włodarski Marek (Streng Henryk) (1903 – 1960)
• Wiszniewski Piotr (1890-1966)
• Witt-Jonscher Joanna (1902-1982)
• Jan Wysocki (1873-1960)

Z

• Zawadzki Stanisław (1878-1960)
• Zielińska-Cebula-Białas Dorota

Ż

• Żurawski Władysław Leliwa (1888-1963)