Męczennica nauki

<!** Image 1 align=left alt="http://www.express.bydgoski.pl/img/glowki/reszka_jaroslaw.jpg" >Imię Hypatii z Aleksandrii jest nieco zapomniane. Dziwne, zważywszy, że Hypatia idealnie pasuje na patronkę ruchów feministycznych w dowolnym kraju. Najmniej może w takim jak Polska, bo Hypatia skonała rozpłatana przed chrześcijańskim kościołem ostrakonami - ostrymi skorupami glinianych naczyń. Sprawców zbrodni nie ujęto, ale mord wywołała długotrwała i perfidna nagonka na Hypatię, którą prowadził biskup Aleksandrii Cyryl, uznany później za świętego i doktora Kościoła. Czym zawiniła Hypatia w oczach biskupa? „Agora” Alejandro Amenabara (wcześniej m.in. nakręcił nagrodzony Oscarem dramat „W stronę morza”) każe wierzyć, że tym, iż odważyła się być mądra i niezależna.

<!** reklama>Początek opowieści nie zapowiada tragicznego zakończenia. Hypatia wiedzie spokojne życie. Jest filozofem, co w starożytności obejmowało szerszy obszar zainteresowań niż obecnie. W filmie Hypatia zmaga się głównie z zagadnieniami matematyki i astronomii, zwłaszcza układu i mechaniki nieba, tuż przed śmiercią nie tylko przekonując się do teorii heliocentrycznej, ale i XVII-wiecznego odkrycia Keplera, że planety krążą wokół Słońca po eliptycznych orbitach.

To oczywiście licentia poetica twórców filmu, bo prace Hypatii zaginęły w średniowieczu. „Agora” nie jest jednak filmem biograficznym. Nie jest to też opowieść o pysznej Aleksandrii z końca IV w. n.e., a więc schyłku starożytności. Na pudełku z płytą DVD znaleźć można stwierdzenie, które najlepiej chyba oddaje tematykę filmu: opowieść o narodzinach fundamentalizmu religijnego. Na początku tej historii w społeczeństwie jest porządek, lecz nie ma równości. Warstwą dominującą są poganie, oddający cześć rzymskim bogom. Są bogaci i zarozumiali tak, że nie zauważają wzrastającej liczby chrześcijan wśród ubogich mieszkańców Aleksandrii. Trzecim popularnym wyznaniem jest judaizm. Pokojowe współżycie kończy się, gdy duchowi przywódcy chrześcijan dochodzą do wniosku, że są już wystarczająco silni, by sięgnąć po władzę. Na tej drodze w końcu rozprawią się i z Hypatią (kobieta, według nauki Kościoła reprezentowanego przez biskupa Cyryla, powinna być uległa i interesować się domem), i z zapatrzonym w nią prefektem Rzymu, Orestesem. A w filmową Hypatię trudno się nie zapatrzyć, jako że tę rolę powierzono pięknej Rachel Weisz.

Zdjęcia do „Agory” kręcono głównie na Malcie, gdzie zręcznie udało się odtworzyć starożytną Aleksandrię. Film bowiem toczy się nie tylko we wnętrzach. Jedną z bardziej poruszających scen jest zburzenie słynnej biblioteki aleksandyjskiej i spalenie „bezbożnego” księgozbioru. Tak symbolicznie dokonało się przejście od światła starożytności do mroków średniowiecza. Niestety, za sprawą fanatycznych chrześcijan.