Jak odróżnić bunt od depresji – poradnik dla nauczycieli. Wywiad z psychoterapeutką, Joanną Sass-Gust

Bunt nastolatka przejawia się w szkole zwykle pod postacią niewłaściwych zachowań. To między innymi łamanie zasad, niestosowanie się do reguł wyznaczonych przez dorosłych, ignorowanie próśb, testowanie granic, bycie w kontrze do świata dorosłych i demonstrowany opór. Bunt może przybierać różne formy – zmianę stylu ubierania się, podejmowanie ryzykownych zachowań, takich jak wagary, ucieczki, sięganie po używki. Może towarzyszyć temu także stosowanie wulgarnego języka w komunikacji oraz skracanie dystansu względem dorosłych.

Depresja ucznia to zjawisko dużo szersze, dotykające różnych sfer, nie tylko zachowania, ale także emocji, sfery poznawczej i ciała. To co mogą widzieć nauczyciele to zmiany w funkcjonowaniu nastolatka w obszarze szkolnym: trudności w zakresie koncentracji uwagi, znaczna męczliwość podczas wysiłku umysłowego, problemy z motywacją do nauki, trudności z zapamiętywaniem i odtwarzaniem treści, wycofanie z kontaktu z nauczycielami, przy czym dziecko może dalej pozostawać w kontakcie z nauczycielami, spadek energii, obserwowane zmęczenie, spóźnienia lub nieobecności na pierwszych lekcjach (związane z pojawiającymi się zaburzeniami snu i spadkiem energii oraz motywacji), zmiana wyglądu np. utrata masy ciała, niechęć do wysiłku fizycznego – unikanie lekcji wychowania fizycznego (związane z niską energią lub próbą ukrycia samookaleczeń), nastolatek może sprawiać wrażenie ,,nieobecnego”, zamyślonego, pochłoniętego własnymi myślami, przygnębionego. Nastolatek z depresją podczas rozmów z nauczycielem może wypowiadać treści rezygnacyjne: „to wszystko jest bez sensu”, „nigdy nie będzie lepiej”, „nie mam już na to siły” itp. Może zgłaszać częste bóle głowy, bóle brzucha, bóle mięśni.

Należy zacząć od przedstawienia bezpośredniej przyczyny, dla której podejmujemy rozmowę oraz od wyrażenia swojej troski i chęci pomocy. Nauczyciel powinien dać dziecku wsparcie. Podczas rozmowy reagować na problemy dziecka z szacunkiem, współczuciem i zrozumieniem. Dziecko potrzebuje być wysłuchane i potraktowane poważnie. Dzięki temu nauczyciel daje do zrozumienia, że może liczyć na jego pomoc i troskę. Ważne, by okazywać zrozumienie, zainteresowanie i intencję pomocy. Nauczyciel musi zachować spokój, być cierpliwy, życzliwy, empatyczny. Należy pamiętać, żeby z uczniem rozmawiać, a nie dyskutować. Bardzo istotne jest zbudowanie systemu wsparcia dla ucznia, namówienie go do zgody na kontakt w tej sprawie z rodzicami, psychologiem, pedagogiem.

Rodziców zawiadamiamy zawsze wtedy, kiedy niepokoi nas lub zastanawia to, co dzieje się z dzieckiem, gdy obserwujemy objawy, które mogą wskazywać na pogorszenia kondycji psychicznej dziecka. Bezwzględnym wskazaniem do rozmowy z rodzicami są wypowiadane myśli rezygnacyjne, myśli samobójcze oraz sygnały świadczące o dokonywaniu samookaleczeń.

Nauczyciel powinien pamiętać o ważnych zasadach dotyczących takiej rozmowy. Zadbać o spokojne miejsce, czas, nie spieszyć się, pomyśleć co chce się rodzicom przekazać. Warto pamiętać, że rodzice słysząc to, co mówi nauczyciel, mogą czuć cały wachlarz emocji i uczuć. Może pojawić się szok, niedowierzanie, zaprzeczanie, obwinianie siebie, dziecka, szkoły, smutek złość, rozczarowanie, lęk. W trakcie rozmowy nie należy nikogo obwiniać, nie wolno oceniać. Głównym celem nauczyciela w takiej rozmowie jest zawsze troska o dziecko.

Rolą nauczyciela w takiej rozmowie jest opisanie niepokojących symptomów. Należy przy tym zaznaczyć, że są objawem trudnej sytuacji emocjonalnej dziecka. Trzeba również wyjaśnić, że dziecko nie może zostać z tym samo, że potrzebuje pomocy i poinformować o możliwych konsekwencjach bagatelizowania problemu. Nauczyciel powinien przekazać rodzicom informacje, gdzie szukać pomocy dla dziecka. Podać numery telefonów i adresy wcześniej sprawdzonych placówek. Jeśli istnieje taka potrzeba, należy poinstruować rodziców, na czym polega pomoc w tych miejscach i na czym polega pomoc specjalistów. Zapewnić o swoim wsparciu w procesie diagnozy i leczenia dziecka, jeśli zajdzie taka potrzeba.

Rozmawiała Małgorzata Serafin, dziennikarka specjalizująca się w tematach zdrowia psychicznego. Prowadzi program na YT na temat zdrowia psychicznego, gdzie rozmawia z osobami z doświadczeniem kryzysu.

Dowiedz się więcej na zobaczczlowieka.pl