Harują, ale umowy ich nie chronią! Tyle osób wciąż pracuje na "śmieciówkach"

Umowa zlecenie jest nadal jedną z najczęściej zawieranych umów cywilnoprawnych w naszym kraju. Jej zasady reguluje Kodeks cywilny. Przedmiotem tej umowy jest zobowiązanie jednej osoby do wykonania określonej czynności prawnej dla innego podmiotu, na określonych warunkach.

Na koniec 2023 roku pracę na podstawie umów zlecenia i pokrewnych wykonywało w Polsce 2 376,8 tys. osób - poinformował kilka dni temu Główny Urząd Statystyczny. Z raportu GUS wynika, że wśród nich dominowały kobiety (51,5 proc.).

• Umowy tego typu były wykorzystywane głównie w sektorze prywatnym (89,4 proc. ogółu zleceniobiorców).
• W sektorze publicznym panie na umowach zleceniach stanowiły 56,7 proc., a w prywatnym 50,8 proc.
• Pod koniec zeszłego roku mediana wieku zleceniobiorców wyniosła 43 lata, a dla kobiet była o 2 lata wyższa niż dla mężczyzn.

Choć ZUS nie dysponuje szczegółowymi danymi o zleceniobiorcach z Kujaw i Pomorza, nie jest tajemnicą, że wielu mieszkańców regionu pracuje na takich zasadach.

Umowy cywilnoprawne nie są obce m.in. w:

• gastronomii,
• hotelarstwie,
• handlu,
• ochronie,
• budowlance,
• rozrywce,
• kulturze,
• i innych usługach.

Pracodawcy często wykorzystują umowę-zlecenie lub o dzieło jako zamiennik tradycyjnej, co wiąże się dla nich z niższymi kosztami. Nie chronią one jednak pracowników, stąd nazywa się je umowami śmieciowymi.

- Są one używane przede wszystkim, żeby uniknąć płacenia pełnego wynagrodzenia, czyli np. z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych - powiedział nam Waldemar Adametz, zastępca Okręgowego Inspektora Pracy w Bydgoszczy. - Umowy o dzieło, które nie podlegają minimalnemu wynagrodzeniu, są stosowane w sytuacjach nieuprawnionych, w których nie następuje wykonanie żadnego dzieła i dla unikania płacenia wynagrodzenia z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych.

Inspektor PIP podał przykład firm ochroniarskich: -Jest etat w jednej firmie i zlecenie w spółce „córce”, a pracownik przez 16 godzin wykonuje tę samą pracę w tym samym miejscu (8 godzin etat + 8 godzin zlecenie - red.).

Umowy zlecenia powodują obowiązek zapłaty składek na ZUS, ale tylko wówczas, gdy to pierwsza taka umowa i nie dochodzi to tzw. zbiegu tytułów do ubezpieczenia. Innymi słowy: umowa zlecenie jest jedynym źródłem dochodu. Dodajmy, że trzeba zapłacić składki ZUS również w przypadku umów podpisanych z aktualnym pracodawcą.

Jednak od następnych umów zleceń dziś nie trzeba odprowadzać ZUS-u, o ile z pierwszej lub innych tytułów podstawa oskładkowania wynosi przynajmniej wysokość minimalnego wynagrodzenia. Z kolei umowy o dzieło nie są ozusowane, z wyjątkiem takich, gdy są zawarte z własnym pracodawcą, z którym wykonujący dzieło jest związany umową o pracę.

Znów wrócił temat pełnego ozusowienia umów cywilnoprawnych. Od jakiegoś czasu trwają prace nad tą kwestią oraz likwidacją zbiegów tytułów do ubezpieczeń. Czyli, zleceniobiorcy odłożą więcej na emeryturę, ale otrzymają niższe pensje.

Mówi się o takich zmianach, jak obowiązek płacenia kompletu składek ZUS przy wszystkich umowach zleceniach, czyli m.in. od umowy o dzieło, które mają być objęte obowiązkowym ubezpieczeniami emerytalnym, rentowym i wypadkowym - planowane jest, że w przypadku umów o dzieło ubezpieczenie chorobowe będzie dobrowolne.

Jak informuje portal money.pl, zleceniobiorcy dostaną „na rękę” kwoty niższe o prawie 14 proc., a firmy poniosą koszty wyższe o ponad 20 proc.

Jednak, jak przekonują zwolennicy tej zmiany, przełoży się ona na wyższe emerytur i zapobiegnie lawinowo rosnącemu zjawisku pobierania emerytur groszowych.

- Obowiązek zawiadomienia ZUS-u o zawarciu umowy o dzieło ma dziś każdy płatnik składek lub osoba fizyczna, jeżeli zleci wykonanie dzieła osobie, z którą nie pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy nie wykonuje pracy na rzecz pracodawcy, z którym ma tradycyjną umowę - przypomina Krystyna Michałek, regionalny rzecznik prasowy ZUS województwa kujawsko-pomorskiego.