Gasnący meteor w Bydgoszczy świętował jubileusz twórczości

[break]
Talent Stanisława Przybyszewskiego, urodzonego w 1868 roku i wyrosłego na podinowrocławskiej wsi, wybuchł gwałtownie i zyskał uznanie nawet w Europie. Rozgłos zwiększała erotyczna tematyka w twórczości i pełne skandali życie osobiste. Okrzyknięty za życia legendą, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, odcinał już tylko kupony od dawnej sławy.

Bydgoszcz bliska sercu

W 1922 roku Stanisław Przybyszewski obchodził trzydziestolecie pracy twórczej. Z tej okazji otrzymał zaproszenia do odwiedzenia wielu polskich miast, gdzie miały być organizowane stosowne uroczystości na jego cześć. Przybyszewskiego, mimo widocznego kryzysu jego twórczości i problemów osobistych, wciąż bardzo szanowano, bowiem niewielu Polaków w tym czasie cieszyło się międzynarodową estymą.

Mistrz tylko część zaproszeń, z braku czasu i sił, przyjął, jednakże bliskiej jego sercu Bydgoszczy, jak publicznie twierdził, nie odmówił.

Uroczystość zorganizowało 9 czerwca 1922 roku bydgoskie Towarzystwo Inteligencji Polskiej przy pomocy dyrekcji Teatru Miejskiego. Przybyszewski miał przybyć do teatru na spektakl swojego „najdonioślejszego” dramatu „Topiel”, a następnie być świadkiem zorganizowanej ku jego czci akademii.

Pisarz przyjechał na bydgoski dworzec kolejowy w dniu jubileuszu w samo południe w towarzystwie małżonki Jadwigi, byłej żony... Jana Kasprowicza i osobistego sekretarza, także powieściopisarza, Jana Petryckiego.

... że wrzask nie przyćmi

Przybyszewski na dworcu owacyjnie witany był przez przedstawicieli Rady Miasta i Zarządu Miasta z wiceprezydentem Tadeuszem Chmielarskim na czele oraz tłumy bydgoszczan. Z dworca powozem pisarz udał się do domu swojego dobrego znajomego, doktora Górskiego. Wieczorem miała miejsce uroczysta gala. Sala teatru - zanotował ówczesny kronikarz - „mimo podwójnych cen była przepełniona”.

„Przybyszewski w literaturze końca XIX a początków XX wieku zdobył sobie jako powieściopisarz i dramaturg sławę, której ani świergotliwy wrzask i pogwar dzisiejszy pseudotwórczej generacji, ani też jego sędziwy wiek nie przyćmi” - tak powitała wybitnego twórcę dyrektorka bydgoskiego teatru, Wanda Siemaszkowa.

Swoją dziękczynną mową jubilat przez prawie godzinę lał obficie miód na serca bydgoszczan.

„Bydgoszcz jest stworzona na to, by stać się ostoją dla twórców polskich, dla całej kultury polskiej, jaką dotąd był Kraków (...) wierzę, że tę świętą misję uda się wypełnić!”

Przybyszewski pozostał w Bydgoszczy jeszcze przez kilka dni, oczekując na rezultaty zainicjowanej przez siebie zbiórki pieniędzy na budowę polskiego gimnazjum w Wolnym Mieście Gdańsk. Następnie udał się koleją właśnie do Gdańska, gdzie przekazał zebrane pieniądze, wsiadł na statek i popłynął do USA, by tam wśród Polonii gromadzić fundusze na Dom Polski w Gdańsku. Na odjezdne miał powiedzieć, że po powrocie z Nowego Świata osiedli się w Bydgoszczy na stałe, tak mu się w naszym mieście podobało. Zamiaru tego jednak nie spełnił. Zmarł zapomniany, w biedzie, w Jarontach pod Inowrocławiem w 1927 roku.