Rozwój organizmów, przemiany jednych gatunków w inne od półtora stulecia fascynują naukowców. Nowe odkrycia dowodzą, że procesy zawiadujące ewolucją wciąż pozostają zagadką.
<!** Image 2 align=right alt="Image 141833" sub="Nieśmiertelna meduza Turritopsis dohrnii, która
w obliczu zagrożenia życia potrafi odmłodzić swoje ciało">W badaniach nad ewolucją gatunków jeden czynnik wydawał się niezmienny: proces ewolucji był nieodwracalny. Pod koniec września tego roku zasadę tę udało się wyjaśnić zespołowi uczonych z uniwersytetu stanowego Oregonu.
Amerykanie przeprowadzili komputerową rekonstrukcję pierwotnej postaci jednego z genów, który wystepował w organizmach kręgowców już ponad 400 mln lat temu. Następnie przebadali rozwój kilku mutacji tego genu. Gdy próbowali proces ten odwrócić, za każdym razem otrzymywali białko, które było całkowicie niefunkcjonalne. Wniosek postawiono jednoznaczny: ewolucja
pali za sobą mosty.
Jeśli już doszło do zmiany, to nie może ona się cofnąć.
<!** reklama>Ewolucja tworzy rozwiązania, z których wiele wciąż pozostaje zagadką dla nauki. Za przykład może służyć odkrycie, jakiego w lutym 2009 r. dokonali naukowcy z Smithsonian Institute w Waszyngtonie. Ustalili oni, że ryby uznawane dotąd za należące do trzech różnych gatunków, tak naprawdę należą do jednego gatunku. Są to bowiem dwa stadia rozwojowe tej samej ryby oraz samiec i samica!
<!** Image 3 align=right alt="Image 141835" sub="Stadia rozwojowe ryby, które uważano za odrębne gatunki">Analizy mitochondrialnego DNA, przeprowadzone przez amerykańskich ekspertów wykazały, że młode tego gatunku, jak też dorosły samiec i samica bardzo różnią się wyglądem. Dotychczas przyjmowano, że chodzi o trzy gatunki ryb: żyjące w płytkich wodach małe rybki z długim pasmem tkanki na ogonie (tzw. tapetail), głębinowe wielkie i grube ryby bez łusek lecz o potężnych szczękach (tzw. whalefish) oraz ryby z dużym „nosem” i o nieruchomych szczękach (tzw. bignoses). - To najbardziej ekstremalny przykład metamorfozy zaobserwowany dotychczas wśród kręgowców - oświadczył dziennikarzom dr David Johnson z Smithsonian Institute.
Nawet tak niezwykłe ewolucyjne wolty wydają się drobiazgiem przy zagadce, jaką stanowi dla nauki meduza, która potrafi cofać się w czasie, odmładzając swoje ciało.
Badania DNA meduz Turritopsis dohrnii przeprowadzone w wodach wielu mórz przez naukowców z Hiszpanii, Japonii, Panamy i innych państw wykazały, że osobniki żyjące w rozmaitych strefach klimatycznych miały takie same geny. Globalny zasięg tego gatunku naukowcy tłumaczą przenoszeniem meduz w zbiornikach balastowych statków. Początkowo jednak nie było zrozumiałe, dlaczego materiał genetyczny tych stworzeń był identyczny.
Turritopsis dohrnii z rodziny parzydełkowców została opisana już w 1883 r., jednak dopiero teraz naukowcy odkryli, że ta meduza to unikat w świecie zwierząt - jest
nieśmiertelna,
bo w pewnych sytuacjach potrafi zmienić się z formy dorosłej w młodą. - Turritopsis dohrnii rozmnaża się tak jak i inne wolno żyjące parzydełkowce. Meduzy te zostają zapłodnione przez pływające w wodzie plemniki samców. Umierają też w typowy sposób. Wszystko jednak ulega zmianie, gdy dochodzi do poważnego uszkodzenia ciała lub permanentnego braku pożywienia - tak to przedstawia mediom prowadząca badania nad meduzami dr Maria Pia Miglietta ze State University of Pensylwania. - W takich sytuacjach meduza nie umiera. Jej organizm zaczyna zmieniać wszystkie komórki w młodsze stadium. Dosłownie przemienia się w wolno pływającą larwę, która wkrótce osiada na dnie i staje się polipem. Praktycznie odwraca swój cykl życiowy i zaczyna go od nowa.
Mechanizm tego procesu jest nadal niejasny. W lutym 2009 r. udało się jednak odkryć, dlaczego DNA Turritopsis dohrnii jest identyczne u wielu osobników w wielu miejscach globu. Wynika to z procesu powstawania z polipów setek idealnych kopii małych meduz.
Niektórzy badacze wskazują, że odkrycie zasad, jakimi kieruje proces odmładzania meduz, może przynieść radykalne skutki w medycynie. Naukowcy z Pensylwanii podkreślają, że gdy już ustalą, w jaki sposób meduza odmładza swoje komórki, to w medycynie dojdzie do rewolucji. Powstaną bowiem nie tylko skuteczne kuracje odmładzające, ale też lekarstwa na wiele chorób nowotworowych i genetycznych.
Badania nad ewolucyjnym rozwojem wielu gatunków gwałtownie zmieniają naszą wiedzę na temat form życia. Przynoszą też nieoczekiwane skutki dla innych dyscyplin nauki.
