Murale z postaciami historycznymi powstają w wielu miastach. W Toruniu odsłonięto malowidło ścienne z postacią generała Józefa Hallera i hasłem „Toruń wraca do Polski”. Ze ściany innego budynku na przechodniów spogląda „Zo”, czyli generał Elżbieta Zawadzka, jedyna kobieta w gronie cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej.
W dzieje Bydgoszczy także wpisane są wybitne postaci związane z historią naszego kraju. To w naszym mieście urodził się i spędził wiele lat życia światowej sławy kryptolog Marian Rejewski. Już przed rozpoczęciem II wojny światowej Rejewski - wraz z dwoma innymi matematykami, Henrykiem Zygalskim i Jerzym Różyckim - w 1932 roku złamał szyfr Enigmy, najważniejszej maszyny szyfrującej używanej przez hitlerowskie Niemcy.
W czasie okupacji Rejewski był porucznikiem Armii Polskiej w Wielkiej Brytani, gdzie oczywiście zajmował się łamaniem niemieckich szyfrów. Po wojnie genialny kryptolog wrócił nad Brdę. Jednak w komunistycznej rzeczywistości nie miał szans na pracę zgodną z kwalifikacjami i wegetował na posadzie zwykłego urzędnika w bydgoskich fabrykach.
Bomba ekologiczna tyka w byłym Zachemie. Czy jest groźnie? [ZDJĘCIA]
Dopiero w 1967 roku ujawnił swój udział w złamaniu szyfru Enigmy i napisał wspomnienia, które zdeponował w ówczesnym Wojskowym Instytucie Historycznym. Kulisy złamania Enigmy opisał w mieszkaniu przy ulicy Gdańskiej 10. Teraz „Gazeta Pomorska” proponuje, by na ścianie tego budynku powstał mural z podobizną Rejewskiego.
- To znakomity pomysł. Powinniśmy się chwalić naszym rodakiem. Taki mural będzie elementem edukacji, a jednocześnie wartością dodaną - powiedział Marek Iwiński, plastyk miejski.
Największy indywidualny sukces kryptologiczny
Przypomnijmy, że w tym roku mija 85. rocznica odtworzenia przez Mariana Rejewskiego kluczy depesz utajnianych Enigmą.
Jak mówi płk Jerzy Lelwic z Muzeum Wojsk Lądowych, autor wystawy i szczegółowego kalendarium życia genialnego bydgoszczanina, jest to największy dotąd w dziejach indywidualny sukces kryptologiczny.
Nadarza się okazja, by przypomnieć wkład Mariana Rejewskiego w największy sukces międzywojennego polskiego wywiadu, a przede wszystkim wypromować wybitnego matematyka.
Dlatego „Express” popiera pomysł , by na części szczytowej ściany domu przy Gdańskiej 10 powstał mural o Marianie Rejewskim. - Można by zaprosić konkretne osoby lub ogłosić konkurs. Na pewno w tym miejscu odpowiedni byłby mural monochromatyczny - mówi Iwiński. I dodaje. - Nowoczesny przekaz byłby doskonale zrozumiały także dla młodego odbiorcy.
Niezrozumiały problem z tablicami
Zarówno na Gdańskiej 10 (tutaj w pierwszej połowie lat 60. przeprowadził się z rodziną mqrian Rejewski), jak i Dworcowej 10 (tu z rodzicami mieszkała Irena, przyszła żona Rejewskiego, tu urodziły się ich dzieci)od dawna powinny wisieć tablice przypominające, że pod tymi adresami mieszkał pogromca Enigmy.
To wspólny projekt Urzędu Miasta i Delegatury Instytutu Pamięci Narodowej. Tablice miałyby być elementem ścieżki edukacyjnej, razem z odsłoniętą w grudniu 2015 roku tablicą na gmachu I Liceum Ogólnokształcącego, poświęconej wybitnemu bydgoszczaninowi.
Kiedy w połowie 2016 r. zapytaliśmy ratusz, dlaczego tablice jeszcze nie wiszą, odpowiedziano, że „sprawa jest na etapie uzgodnień ze wspólnotami mieszkaniowymi w kamienicach na Dworcowej i Gdańskiej”.
Sprawa okazała się bardziej skomplikowana
Minęło ponad pół roku. W piątek (17 lutego) poprosiliśmy Urząd Miasta Bydgoszczy o podanie terminu odsłonięcia obu tablic.
- Sprawa okazała się bardziej skomplikowana niż zakładaliśmy w chwili opracowywania razem z IPN założeń i wizualizacji tablic - wyjaśnia Marta Stachowiak, rzeczniczka prasowa prezydenta Bydgoszczy. - Na podstawie rozmów z Administracją Domów Miejskich wiemy, że po przeprowadzonych rewitalizacjach elewacji kamienic istnieje zagrożenie, że inwestor może utracić gwarancję od wykonawcy. Trwa weryfikacja, czy taka sytuacja nie będzie miała miejsca.
Rzeczniczka prezydenta Bydgoszczy zapewnia, że odległy, ale realny termin to 16 sierpnia (rocznica urodzin Mariana Rejewskiego, który przyszedł na świat w 1905 roku).
