Profilaktyka kluczem do uniknięcia nowotworu

O profilaktyce nowotworowej rozmawiamy z dr. n. med. Tomaszem Mierzwą, chirurgiem, onkologiem, koordynatorem Zakładu Profilaktyki i Promocji Zdrowia w Centrum Onkologii w Bydgoszczy.

Co kryje się pod hasłem profilaktyka?

Profilaktykę dzielimy na dwie grupy działań – pierwotną i wtórną. Pierwsza to wszystkie sposoby zapobiegania wystąpieniu nowotworów. Wtórna zaś to badania nazywane profilaktycznymi lub przesiewowymi, które mają wykryć nowotwór na wczesnym etapie albo chorobę, która może do niego doprowadzić. Skąd mamy wiedzieć co jest profilaktyką pierwotną? To w zasadzie nasz sposób życia, ale zgodny z tezami Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem.

Pierwsza i chyba najważniejsza, teza tego kodeksu to „nie pal – stwórz środowisko wolne od dymu tytoniowego”.

Co trzeci zgon z powodu nowotworu jest powiązany z używaniem tytoniu. Sztandarowym przykładem jest rak płuc. Choć nie każdy palacz na niego zachoruje, to wśród chorych 90-95 procent stanowią palacze. Nic dziwnego, skoro w dymie tytoniowym znajdujemy około 6 000 szkodliwych substancji, a w tym blisko 60 rakotwórczych. Dlatego z naszym programem profilaktycznym uświadamiającym szkodliwość palenia, odwiedzając szkoły staramy się dotrzeć już do najmłodszych. Pamiętajmy, że szkodliwe są też papierosy elektroniczne. Choć w ich przypadku jeszcze cały czas trwają badania, to trudno spodziewać się innego werdyktu. Poza tytoniem występują tam np. olejki eteryczne czyli węglowodory aromatyczne, które wiemy że są czynnikiem rakotwórczym.

Kolejne tezy Kodeksu dotyczą odpowiedniej diety i wagi.

Otyłość niestety prowadzi do częstszych zachorowań na nowotwory np. raka trzonu macicy, raka jelita grubego lub raka piersi. W temacie aktywności ruchowej dostrzegam, że jako społeczeństwo zaczynamy przechodzić istotne zmiany. Coraz więcej osób jej zażywa, ale to ciągle jeszcze za mała część populacji. Według statystyk tylko 12 procent dzieci i młodzieży zażywa aktywności ruchowej poza zajęciami wuefu w szkole. Przykładem nowotworu ewidentnie związanego z brakiem ruchu jest rak jelita grubego.

Kodeks zaleca też unikanie promieniowania słonecznego i alkoholu.

Choć dobrze nam się kojarzy, to w nadmiarze promieniowanie słoneczne jest rakotwórcze. Dlatego chrońmy się przed nadmierną ekspozycją na to promieniowanie. W przypadku alkoholu również zalecany jest umiar. Nie wszyscy musimy być abstynentami, ale ograniczmy jego spożycie. Są też czynniki rakotwórcze środowiskowe – fizyczne, chemiczne czy biologiczne. Jedną z form eliminacji czynników biologicznych są oczywiście szczepienia np. przeciw WZW czy HPV. Zabezpieczenie się przed tymi infekcjami chroni nas przed potencjalnym rozwinięciem się w ich wyniku nowotworów.

Profilaktyka wtórna to badania. Do kogo są adresowane?

Zalecenie badań skriningowych staramy się od lat realizować również w naszym Centrum Onkologii. Zachęcamy do korzystania na przykład z programu profilaktyki raka szyjki macicy, czyli wykonywania przez panie w wieku 25-64 lata badania cytologicznego. Raz na 36 miesięcy. Jeszcze 20 lat temu, rak ten był na drugim miejscu wśród zachorowań na nowotwory złośliwe wśród pań. Dzisiaj dzięki badaniom populacyjnym spadł na 6-7 miejsce. Na pierwszym pozostaje rak piersi. Dlatego ciągle namawiamy panie do korzystania także z programu badań mammograficznych. Korzystać z niego mogą kobiety od 45. do 74. roku życia, raz na 24 miesiące - bez skierowania od lekarza. Badanie to zrewolucjonizowało skład kliniczny chorych i sposób leczenia.

Dzięki wczesnemu wykryciu zmian, u około 70 procent pacjentek możemy dzisiaj stosować leczenie oszczędzające, bez konieczności amputacji piersi. Niestety uczestnictwo w programie wciąż jest na zbyt niskim poziomie. Trzecim badaniem do którego zachęcam jest kolonoskopia. Program profilaktyki raka jelita grubego adresowany jest do pań i panów w wieku od 50-65 lat. Badanie wykonujemy raz na 10 lat. W trakcie tego badania u około 25-30 proc. osób udaje się usunąć polipy. W niektórych przypadkach ewidentnie chroniąc pacjenta przed wystąpieniem w przyszłości nowotworu.

Bydgoskie Centrum Onkologii w Zakładzie Profilaktyki i Promocji Zdrowia w Budynku D organizuje akcję profilaktyczną, która odbędzie się w godzinach 9.00 - 14.00.

Będziemy wykonywać mammografię, cytologię, a ponieważ 12 maja obchodziliśmy Europejski Dzień Walki z Czerniakiem, to w sobotę dodatkowo będzie można skorzystać z dermatoskopowej oceny znamion na skórze. Ze stanowiskami profilaktycznym odwiedzą nas też m.in. przedstawiciele NFZ-u i Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Pojawią się także panie ze Stowarzyszenia Amazonka. Będzie również można na stanowisku fryzjerskim przekazać swoje włosy na peruki dla pacjentek onkologicznych.