Świat według Janiny

12 grudnia 2009, 0:00

Nie lubi swojego imienia. Tytuł więc pewnie powinien brzmieć „Świat Bożygniewy”. Bo i tak czasem o sobie myśli, w chwilach wielkiego gniewu.

Nie lubi swojego imienia. Tytuł więc pewnie powinien brzmieć „Świat Bożygniewy”. Bo i tak czasem o sobie myśli, w chwilach wielkiego gniewu.

<!** Image 2 align=right alt="Image 139698" >Gniew pojawia się zwłaszcza wtedy, gdy ktoś krzywdzi zwierzęta.

Mieszka na Płaskowyżu, w wietrznej krainie na polsko-czeskim pograniczu. Ma około sześćdziesięciu lat. Jest więc w wieku, gdy kobiety dla świata stają się przezroczyste - nikt nie zwraca na nie uwagi, chyba że zrobią coś dziwnego, wyłamią się ze stereotypu starej „baby z siatami”. Wtedy zyskują miano dziwaczki albo nawet wariatki. A przecież Janina to interesująca, oryginalna osobowość. W jej myśleniu i postępowaniu pobrzmiewają echa czasów jej młodości - epoki „dzieci kwiatów”. Janina jest odważna i bezkompromisowa. Mądra i jednocześnie naiwna. Walczy z całym otoczeniem o godność braci mniejszych, nie je mięsa, stawia indywidualne horoskopy, tłumaczy wiersze Williama Blake’a, niekonwencjonalnie prowadzi lekcje w pobliskiej szkole.

Świat Janiny jest uwodzicielski, jak wszystkie światy stworzone przez Olgę Tokarczuk w jej książkach. Ale powieść „Prowadź swój pług przez kości umarłych” to rzecz zgoła inna od poprzednich. Po „Biegunach”, książce znakomitej, ważnej i poważnej, pisarka postanowiła odetchnąć, pobawić się konwencją kryminału, przymrużyć oko. Może trochę po to, żeby włączyć się w modny ostatnio nurt kryminałów i sensacji, które książkami sensacyjnymi są tylko w zewnętrznej warstwie (jak „Excentrycy” Włodzimierza Kowalewskiego, dziejący się w Ciechocinku). Może trochę na pohybel tym, którzy kręcąc nosem na konstrukcję „Biegunów” czy „Domu dziennego...” zaczęli głosić, że pisarka pewnie nie umie już stworzyć linearnej, tradycyjnej powieściowej fabuły. Jest tu więc solenna fabuła, jest znakomicie odmalowany nastrój i krajobraz Kotliny Kłodzkiej. I jest - kryminalna zagadka. Co, oczywiście, jak to u pisarzy pokroju Tokarczuk, służy jedynie za pretekst do przekazania bogatszej treści.

<!** reklama>Thriller moralny Tokarczuk - jak nazwała autorka swoją książkę - to rzecz jasna nie żadna agitka feministek czy wegetarian, to rzecz o tolerancji, to pochylenie się nad innością, nad „ludźmi bezużytecznymi”, prowincjuszami, którzy nie odnieśli sukcesu mierzonego dzisiejszą miarką. Nad przemijaniem, nad naszymi związkami z naturą, nad harmonią świata i burzycielską w niej rolą człowieka, nad naszą psychiką, która być może „służy temu, byśmy nigdy nie pojęli tego, co nas otacza”, bo przecież „nie dałoby się unieść tej wiedzy”. A kto chce, kluczem do odczytania tej książki może uczynić twórczość Blake’a, romantyka, tak inspirującego dla popkultury.

Jak powiedziała Olga Tokarczuk na spotkaniu autorskim w Toruniu, w porównaniu do wyczerpującej pracy nad „Biegunami”, najnowszą książkę pisało jej się lekko, jakby biegła po plaży. Tak też się „Pług...” czyta. Bo to także książka pełna humoru, subtelnego, specyficznego, ale przedniego. Zatem - niech przeczyta ją ten, który chce wiedzieć, kto zabił. I ten, który pragnie usłyszeć, na czym polega „autyzm testosteronowy” albo pośmiać się z relacji z zebrania Towarzystwa Grzybiarzy „Prawdziwek”, które jako żywo przypomina wiele innych zgromadzeń. A nade wszystko niech sięgnie po tę powieść ten, kto chce popatrzeć na świat oczami pewnej sześćdziesięcioletniej Janiny. I kto ceni w książce mistrzostwo literackiej formy.

Olga Tokarczuk „Prowadź swój pług przez kości umarłych”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2009

Nasza ocena -4/5

Bestsellery

Książki najczęściej kupowane w sieci księgarń „Matras”