Nowelizacja ustawy o odpadach nakłada nowe obowiązki nie tylko na przedsiębiorstwa zajmujące się ich odbiorem i gospodarowaniem, ale oznacza także zmiany dla wytwórców. Tymczasem dla ponad 40% z nich sprostanie nowym regulacjom prawnym stanowi największe wyzwanie w zakresie gospodarowania odpadami. Czy zatem wprowadzone regulacje są najlepszym sposobem na rozwiązanie problemu odpadów w Polsce?
Nowelizacja jest szeroko komentowana przez branżę odpadową, jako projekt przygotowany bez szerszych konsultacji, zawierający wiele niejasności. Jednak zmiany w regulacjach prawnych są zapowiedzią konkretnych zmian w zakresie odpowiedzialnego gospodarowania odpadami w Polsce.
To pierwszy krok na drodze ku odpowiedzialnej gospodarce odpadami i - choć wymaga dopracowania - rodzi nadzieję na poprawę sytuacji w tym zakresie. Cieszy fakt, że polscy ustawodawcy zwrócili uwagę na tę kwestię i dostrzegli potrzebę regulacji oraz przeciwdziałania szarej strefie. Co prawda wymogi zawarte w ustawie mogą wydawać się restrykcyjne, ale dla firm działających odpowiedzialnie, powinny być osiągalne. Warto im się przyjrzeć, aby wiedzieć, czego dokładnie dotyczą i kto tak naprawdę im podlega.
Wątkiem pomijanym w dyskusji na temat nowelizacji są zmiany w zakresie odpowiedzialności wytwórców odpadów. Do tej pory ciężar związany z gospodarowaniem odpadami spoczywał przede wszystkim na firmach zajmujących się ich odbiorem i składowaniem. Teraz wzrasta odpowiedzialność za ten proces po stronie wytwórcy. Do istotnych zmian w tym obszarze należą:
- obowiązek sporządzenia operatu przeciwpożarowego - dla posiadaczy pozwoleń na wytwarzanie odpadów, którzy magazynują odpady palne,
- wymóg przeprowadzenia kontroli przez komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej przed wydaniem tej decyzji,
- kara od 5000 do 1 000 000 złotych za prowadzenie działalności bez wymaganego wpisu do rejestru BDO, bądź nieumieszczenie numeru rejestrowego na dokumentach sporządzanych w związku z prowadzoną działalnością, polegającą na przykład na wprowadzaniu na rynek produktów w opakowaniach.
Choć zmiany w zakresie obowiązków wytwórców odpadów nie są drastyczne, mogą budzić ich sprzeciw. W badaniu przeprowadzonym na zlecenie Stena Recycling, 40% przedsiębiorców wskazało optymalizację kosztów jako priorytet na najbliższe lata związany z gospodarowaniem odpadami. Czy nowe wymogi mogą zniechęcić ich do odpowiedzialnego podejścia?
Współodpowiedzialność wytwórców i odbiorców odpadów za właściwe gospodarowanie nimi nie jest niczym nowym. W Szwecji, skąd pochodzi nasza firma, producenci są odpowiedzialni za utylizację opakowań i produktów. Dzięki temu problem ten nie ciąży na gminach, a w interesie firm jest takie projektowanie produktów, które pozwala maksymalnie ułatwić proces utylizacji i zminimalizować jej koszt. Myślę jednak, że aby realnie poprawić gospodarkę odpadami w Polsce, poza nakładaniem obowiązków na przedsiębiorców warto przygotować także odpowiednie zachęty, jak na przykład ulgi podatkowe dla tych, którzy działają zgodnie z ideą Gospodarki Obiegu Zamkniętego (GOZ).
Warto także zauważyć, że wprowadzenie regulacji prawnych to tylko pierwszy krok w walce z nielegalnym pozbywaniem się odpadów. Równie istotnym czynnikiem jest edukacja. Tylko świadomy klient – czy to korporacyjny, czy indywidualny – jest w stanie zweryfikować, co robi z odpadami firma zajmująca się ich odbiorem. Choć na przestrzeni ostatnich lat sytuacja znacznie się poprawiła i wielu klientów firm, takich jak Stena Recycling, coraz częściej pyta o dalsze losy odpadów, wciąż wielu wytwórców wybiera tańsze, niekoniecznie działające w pełni w zgodzie z prawem, firmy odbierające odpady.
Polska na tle innych krajów Unii Europejskiej
Z raportu NIK wynika, że Polsce wciąż daleko do krajów najlepiej odzyskujących surowce wtórne, a nieprawidłowości w zakresie gospodarowania odpadami występują na wielu różnych jego etapach. Dlatego regulacje dotyczące działalności przedsiębiorstw zajmujących się gospodarowaniem odpadów były koniecznością.
Niemniej w ustawie brakuje dwóch ważnych elementów – rozróżnienia firm, które zajmują się odbiorem i składowaniem odpadów komunalnych oraz firm, które zajmują się gospodarowaniem i recyklingiem, dla których odpady, to tak naprawdę surowce wtórne. Ponadto nowelizacja ustawy skupia się przede wszystkim na odpowiedzialnym składowaniu odpadów, nie wprowadza natomiast zmian, które pomogłyby skuteczniej wdrażać w Polsce ideę GOZ.
Wypracowane w drodze dialogu z interesariuszami regulacje prawne i zachęty podatkowe, a także edukacja na wszystkich poziomach to rozwiązania, które pozwolą nam dogonić Europę.
Anna Wójcik-Przybył, ekspert Stena Recycling
