Polski stół na Wielkanoc nie obejdzie się bez jajek, które mają tu tradycyjne symboliczne znaczenie. Naukowcy dowodzą, że choć z jajem obcujemy od tysiącleci, to kryje ono niejedną zagadkę.
<!** Image 2 align=right alt="Image 147672" sub="Według naukowców, duże jajka to inwestycja kury
w przyszłość pisklęcia">Jajo jaju nierówne, wiadomo. Do tego, jak ustalili naukowcy, na wielkość jaja i inne jego paramatery wpływa więcej czynników niż dotąd zakładano.
Kierowany przez dr Rebeccę Kilner zespół zoologów z Uniwersytetu w Cambridge odkrył, że ptasie samice poprzez zmienianie warunków panujących w jaju informują swoje przyszłe dzieci o warunkach, jakie je czekają po wylęgu. Jeśli pożywienia nie ma zbyt wiele, to przyszły ptak wie o tym już w jaju. Dlatego pisklęta z jaj wysiadywanych w biedzie mają mniej roszczeniową postawę od piskląt, których rodzice żyją w dostatku. Dzięki temu młode łatwo przystosowują się do trudnych warunków i jakoś sobie radzą.
Odkrycie to, opublikowane na początku marca tego roku, generalnie zmienia wiedzę uczonych o jaju. Bo od dawna zakładano, że substancje w jaju tworzą się w sposób odpowiadający głównie samicom ptaków. Nikt nie pomyślał, że chodzi tu o długofalowe ptasie plany.
<!** reklama>- Wykazaliśmy, że mechanizm ten działa inaczej. To substancje w jaju są dostosowane do przyszłych piskląt, przygotowywane na ten czas, kiedy już się wyklują - twierdzi dr Rebecca Kilner.
Zasada ta dotyczy przypuszczalnie wszystkich ptaków. Dlatego jeśli skusimy się na jaja w rozmiarze L, to pewnie trafimy na takie, które zniosła hojna dla swych dzieci, zadowolona z życia kura.
W przypadku jaj ptaków śpiewających sprawa jest jeszcze bardziej skomplikowana. Na ich zawartość i wielkość wpływają, jak się okazuje, także ptasie trele. Naukowcy z Uniwersytetu Londyńskiego oraz z Instytutu Maxa Plancka do Badań Ornitologicznych ustalili, że samice, których partnerzy szczególnie atrakcyjnie śpiewali, składały większe jaja niż ich sąsiadki. Zdaniem uczonych, dzieje się tak, ponieważ samica, która uzna partnera za szczególnie atrakcyjnego, więcej inwestuje w potomstwo.
Od wieków ludzkość zadawała sobie pytanie, co było wcześniej: jajko czy kura? Tę odwieczną zagadkę rozwiązał zespół brytyjskich ekspertów, kierowany przez specjalistę w dziedzinie genetyki ewolucyjnej, dr. Johna Brookfielda, wykładowcę na uniwersytecie w Nottingham. Według uczonych, wszystko jest już jasne. To jajko było pierwsze, a nie kura.
Kluczem do rozwiązania zagadki stał się materiał genetyczny, bo nie ulega on zmianie przez całe życie ptaka, także wtedy, gdy jest on jeszcze jajem. Przeanalizowano więc ptasie DNA i ustalono, że pierwszy ptak, który ewoluował, by stać się kurą, najpierw istniał jako embrion, a więc wewnątrz jaja.
- Zarodek w jajku ma taki sam kod genetyczny jak kura, w którą się przekształca - oświadczył dziennikarzom dr John Brookfield. - W związku z tym pierwszy przedstawiciel danego gatunku najpierw musiał istnieć jako jajko i dlatego to jajko było pierwsze.
Skąd jednak wziął się ptak, który zniósł szczególne jajo, z którego wykluła się kura? Paleontolodzy od dawna zakładali, że ptaki, w toku ewolucji, powstały z gadów, z wielkich zwierząt ery dinozaurów. Długo była to tylko hipoteza, bo nie było pewności, czy dinozaury, jak współczesne gady, znosiły jaja. Co prawda, znajdowano liczące miliony lat skamieniałe jaja, jednak brak było informacji o tym, jakie zwierzęta je znosiły. Sprawa wyjaśniła się dopiero w czerwcu 2004 r., gdy odkryto pierwszy skamieniały embrion w jaju pterozaura, gada latającego z epoki dinozaurów. Zamienionego w kamień malucha sprzed 121 mln lat znaleziono wtulonego w pokruszoną skorupę jaja. Nie było wątpliwości, bo odciski skórzastej błony jego skrzydeł były doskonale zachowane. Tego odkrycia dokonali dr Xiaolin Wang i dr Zhonghe Zhou z Instytutu Paleontologii Kręgowców i Paleoantropologii w Chińskiej Akademii Nauk.
Kolejnym dowodem na to, że dinozaury znosiły jaja tak jak współczesne ptaki, stała się odkryta w kwietniu 2006 r. w chińskiej prowincji Jiangxi skamielina dorosłej dinozaurzycy, w której brzuchu eksperci znaleźli jeszcze niezniesione jaja.
Jednak to nie dinozaury zapoczątkowały karierę jaja w życiu lądowym. Pierwsze było jajko owada, bo insekty znosiły jaja na długo przed tym, jak na Ziemi pojawił się pierwszy gad. Jak widać, historia jaja jest długa i kręta. Warto o tym pamiętać sięgając po kurze jajko, które w kuchni człowieka zrobiło wśród jaj największą karierę.
Fakty - Smaczne i odżywcze
Zgodnie z definicją encyklopedyczną, jajo to jedna z faz rozwoju nowego osobnika u wielu gatunków zwierząt. Zawiera surowce odżywcze, pozwalające na rozwój zarodka bez dostępu do organizmu matki. Ponieważ jajo jest smaczne i odżywcze, sięgnął po nie człowiek. Dziś wykorzystujemy jako żywność najczęściej jaja kur domowych, rzadziej przepiórek, kaczek, gęsi oraz strusi.
