Bydgoski powrót do przyszłości

Japończycy atakują... Pearl Harbor! Tak zaczyna się pierwsza z dwóch powieści napisana w 1928 roku.

Nie tak dawno pisaliśmy o zapomnianej powieści Macieja Wierzbińskiego, której akcja w dużej części toczy się w Bydgoszczy. Niestety, żadna z bydgoskich bibliotek książki nie posiada.

<!** Image 2 align=none alt="Image 190362" >

Podobna sytuacja ma miejsce z innym utworem literackim z okresu międzywojennego, powieścią „Rok 1975” wydaną w 1928 roku pod pseudonimem Bolesława Żarnowieckiego.<!** reklama>

Jej autor, 35-letni wówczas Roman Umiastowski, był w tym czasie majorem, wykładowcą w Wyższej Szkole Wojennej. Zasłynął później ze znanych w całym kraju propagandowych, wzbudzających panikę audycji radiowych we wrześniu 1939, kiedy to był szefem propagandy w Sztabie Naczelnego Wodza. Umiastowski przedostał się do Anglii, zmarł w 1982. Po wojnie był antykwariuszem, zgromadził imponującą kolekcję poloników, którą przekazał muzeum w Rapperswillu.

Anna, księżniczka Wiaziemska

Umiastowski pod pseudonimem Bolesław Żarnowiecki wydał w 1927 i 1928 roku dwie powieści science fiction (autor użył określenia „powieści z czasów przyszłych”): „Rok 1974” i „Rok 1975”. Każda liczy po około 500 stron. Stanowią jedną całość i są próbą wyobrażenia kolejnej wojny.

Jan wynalazca

Główną postacią jest kapitan pilot Jan Dersław z Gdyni, syn przyszłego wodza naczelnego, marszałka Zaliwskiego. Jan wynalazł przyrząd umożliwiający lądowanie samolotów w miejscu i zmuszający samoloty wroga do tego samego. Z kolei Niemiec Krusensztern wynalazł aparat zmuszający samoloty do pozostawania w miejscu i zniknął w USA.

Akcja drugiej książki toczy się już w Europie. W Warszawie ma miejsce mobilizacja przez spodziewaną wojną z Niemcami. Już w trzecim rozdziale kpt. Dersław udaje się do... Bydgoszczy, gdzie ulokowany został sztab dywizji lotniczej. Kwateruje się w hotelu „Pod Orłem” w „mieście nad Brdą, w prastarym Krzywoustowym grodzie”. Mjr Zieliński zabiera Dersława do Jadwigi Sieńskiej mieszkającej przy ul. Cichej, gdzie kapitan poznaje siostrzenicę gospodyni, Annę. Dziewczyna okazuje się polskim szpiegiem rezydującym stale w Berlinie jako rosyjska księżniczka Wiaziemska. Kapitan zakochuje się w polskiej Macie Hari, tymczasem wybucha wojna...

By dać wyobrażenie o języku powieści, kilka zdań opisujących Bydgoszcz: „Dotarł do Brdy, płynącej wartko w kamiennem łożysku. Ze zdziwieniem stwierdził, że jest już przy śluzach. Wiosenne słońce, przedzierając się przez przerzedzie wici, gibkich rózeg, młodych pędów i konarów, grzało pnie olbrzymich topoli nadwiślańskich (...) Stoi tam przed starym teatrem, na zielonym, nisko strzyżonym trawniku naga, zaklęta w bronz, chyżonoga Artemida łuczniczka. Z na wpół rozchylonych ust wysyła ku słońcu i ludziom uśmiech boskiej pogody”.

Nasze miasto jest główną, choć nie jedyną, sceną powieści. Osobiście trudno się z tym dziełem zapoznać. W Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej „Roku 1975” nie ma, choć w katalogu figuruje. Ponoć zaginął. Kiedy? Zapewne dawno...