Boże Narodzenie odwołane!

Przez pięć lat w Polsce oficjalnie nie było świąt Bożego Narodzenia. W tym czasie próbowano zastąpić je Gwiazdką. Nawet Święty Mikołaj i Gwiazdor nie mieli prawa rozdawać prezentów. Zajął się tym - wzorem Kraju Rad - Dziadek Mróz w asyście Śnieżynki.

<!** Image 2 align=none alt="Image 163283" sub="W pierwszej połowie lat 50. na Boże Narodzenie wprowadzono świeckie kartki z motywami zaczerpniętymi z tradycji ZSRR">W pierwszych latach powojennych władze Polski Ludowej tolerowały obchodzenie świąt Bożego Narodzenia. Przedstawiano je, co prawda, jako element ludowej tradycji, a nie święto religijne, ale nikt nie odważył się ich istnienia kwestionować.

Stanowisko partii zmieniło się w 1949 r. Rozpoczął się ostry kurs w stronę kształtowania nowego człowieka, człowieka socjalizmu.Grudniowe święta na razie pozostawiono w spokoju.

<!** reklama>24.12.1949 r. „Ilustrowany Kurier Polski” w świątecznym wydaniu witał jeszcze Boże Narodzenie. Na pierwszej stronie znalazła się reprodukcja Madonny z Dzieciątkiem. W okolicznościowym tekście redakcja, nawiązując do haseł walki o pokój, stwierdzała, m.in.: „W tym wielkim ruchu nie ma podziału ideologicznego czy wyznaniowego. W jego szeregach kroczą również miliony postępowych katolików. Pokój, Zgoda i Miłość człowieka do człowieka, wielkie prawdy chrystianizmu łączą się nierozerwalnym węzłem ze sprawiedliwością społeczną i postępem”. Na 3 stronie gazety omawiano przykłady przedstawiania Bożego Narodzenia w sztuce, prezentowano zdjęcia z Betlejem.

<!** Image 3 align=right alt="Image 163283" >Były to święta pokoju i zgody. Rok później - już tylko pokoju. Oczywiście tego przestrzeganego przez innych. Każdy, kto myślał inaczej, był bowiem wrogiem pokoju. Przez trzy następne lata zamiast Matki Bożej, choinki czy szopki, wszystkie polskie gazety na pierwszej stronie 23-24.12. zamieszczały portrety Stalina.

Święto dla prymusów

W kolejnym roku wydania świąteczne zdominowała informacja o rozstrzelaniu Ławrentija Berii. W latach 1950-54 ani razu w druku nie pojawiła się nazwa „Boże Narodzenie”.

Preludium do zamysłu likwidacji świąt Bożego Narodzenia i zastąpienia ich Gwiazdką miało miejsce jeszcze w 1949 r. Sylwestrowe wydanie „Gazety Pomorskiej” informowało o rozpoczęciu „tradycyjnych uroczystości noworocznych w Moskwie”. Odbyło się wówczas „Święto dzieci radzieckich”. 29.12. rozbłysła na Placu Czerwonym 16-metrowa choinka, zaczęły się ferie, w trakcie których, jak zapowiadano: „Zorganizowane zostaną liczne koncerty i spotkania z wybitnymi ludźmi, a 31.12. dojdzie do balu noworocznego dla prymusów X klas szkoły powszechnej”.

<!** Image 4 align=right alt="Image 163283" >Polska dostała jeszcze rok na dostosowanie się do tego wzoru. Tylko rok.

Partia dba o dzieci

Już 5.12.1950 r. „Gazeta Pomorska” informowała: „Wzorem miast radzieckich i niektórych polskich Bydgoszcz urządza po raz pierwszy wielką imprezę ogólnowojewódzką powitania nowego roku”. „Na choinkę” zaproszeni mieli być „przodownicy nauki szkół podstawowych”, codziennie 500 szkrabów.

O znanym wszystkim św. Mikołaju czy też Gwiazdorze gazeta nie zamieściła żadnej wzmianki. Dzieci odwiedzić miał Dziadek Mróz w towarzystwie Śnieżynki. I tylko oni. Dlaczego? Szczegóły akcji organ Komitetu Wojewódzkiego PZPR zdradził swoim czytelnikom 10 dni później: „Rewolucyjny charakter przemian, jakie zachodzą w naszym kraju, pociąga za sobą konieczność przebudowy życia kulturalnego zarówno dorosłych, jak i dzieci. Realizując to, Oddział Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w Bydgoszczy organizuje w szkole TPD przy ul. Staszyca (sic!) wzorem wieloletnich doświadczeń Związku Radzieckiego uroczyste powitanie nowego roku dla dzieci i młodzieży. Powitanie nowego roku przez młodzież woj. bydgoskiego zawierające nową treść wychowawczą, da dzieciom niezapomniane przeżycia i stworzy nową tradycję choinki noworocznej. Szczęśliwe i radosne jest dzieciństwo młodzieży Polski Ludowej, o którą dba i troszczy się Partia, Rząd i naród”.

<!** Image 5 align=none alt="Image 163283" >Jak informowano, „choinka noworoczna” miała trwać od 27.12. do 6.01. Planowano dwa spektakle dziennie po 3 godziny, od 10-13 i od 16-19. Zapowiadano filmy fabularne i rysunkowe, polskie i radzieckie, przestawienia kukiełkowe toruńskiego „Baja Pomorskiego”, zabawy rozrywkowe, występy cyrkowców, zespołów dziecięcych tanecznych i chóralnych, zawody i gry zręcznościowe. Dziadek Mróz i Śnieżynka wręczać mieli prezenty - przybory szkolne, zabawki, słodycze, ciasteczka i owoce. Przewidziano dwa wielkie stoiska loterii książkowej (wszystkie losy wygrywały). Na piętrze szkoły miała być makieta trasy W-Z z kolumną Zygmunta, tunelem i tramwajem, którym będzie można jeździć. Obok budowano ślizg do groty lodowej, skąd można było przejść do groty smoczej.

<!** Image 6 align=right alt="Image 163283" >Z wojewódzkiej frajdy skorzystało około 5 tys. dzieci z regionu. Innym pozostały imprezy powiatowe, gminne i gromadzkie.

Zamiast bombek... czołgi

22.12. „Ziemia Pomorska” informowała: „Imprezy choinkowe w powiecie mogileńskim organizowane przez związki zawodowe odbędą się w 14 punktach powiatu. W programie pogadanki poświęcone zagadnieniom zdobyczy i osiągnięć klasy robotniczej, zaś w częściach artystycznych wykonane zostaną śpiewy masowe, inscenizacje oraz gry i zabawy. Wszystkie dzieci biorące udział w choinkach noworocznych obdarowane zostaną słodyczami w estetycznie opakowanych torebkach. Imprezy te zainaugurują zwyczaj związkowych choinek noworocznych. Służyć one będą przede wszystkim sprawie zbliżenia dzieci do zagadnień produkcji, do zakładu pracy, przodowników, racjonalizatorów i nowatorów. Celowo zorganizowana i przeprowadzona choinka noworoczna pozwoli dziecku związkowca zrozumieć, że skończył się stary rok pracy i produkcji i że zaczyna się nowy rok walki i dalszych zwycięstw”.

Po raz pierwszy właśnie w 1950 r. wszyscy odwiedzający publiczne budynki z trudem rozpoznawali w bożonarodzeniowych drzewkach... choinki. Na czubku miały one zamiast szpica czerwoną gwiazdę. Zamiast kolorowych łańcuchów z bibułki na gałązkach pojawiły się makiety hut, kopalnianych dźwigów, miniatury ciężarówek, lokomotyw, a nawet czołgów i armat. Na błyszczących szklanych bombkach widniały wyłącznie napisy „Pokój”, „Przyjaźń”, „Socjalizm”.

<!** Image 7 align=right alt="Image 163283" >W kolejnych latach centralna wojewódzka „choinka” regularnie odbywała się w Bydgoszczy, w szkole TPD. Zmieniano jedynie wystrój sal: były huty, kopalnie, małe zoo, globus i model układu planetarnego.

Masowe wizyty Dziadka Mroza odbywały się w zakładach pracy i na wsiach. Te ostatnie organizowały powiatowe rady związków zawodowych i koła gospodyń Związku Samopomocy Chłopskiej w gromadach i spółdzielniach produkcyjnych.

Tuż po Bożym Narodzeniu w 1953 r. grupa dzieci z naszego regionu pojechała do Warszawy na centralną „choinkę”. 541 przodowników nauki podjął 6.01. sam Bolesław Bierut. Mówił: „Kochamy wszystkie dzieci, ale najbardziej kochamy dzieci przodujące w nauce”.

Za gościnę dziękował 14-letni Zbigniew Rymaszewski: „Wiemy, że całe nasze szczęśliwe dzieciństwo zawdzięczamy Władzy Ludowej i Tobie, Towarzyszu Przewodniczący”. Potem przewodniczący i dzieci zjedli wspólnie śniadanie i zatańczyli przy choince.

Partia dbała jednak nie tylko o dzieci. Starano się organizować czas w święta również dorosłym. Otwarte były lokale gastronomiczne, sklepy spożywcze i delikatesy. Odbywały się liczne imprezy artystyczne, koncerty symfoniczne, występy zespołów estradowych, premiery teatralne i filmowe.

Dopiero po śmierci Stalina, a następnie Berii, twardy kurs uległ zmianie. W grudniu 1955 r. na pierwszych stronach gazet znów pojawiły się słowa: „Boże Narodzenie”.