Bloki na cmentarzach

We wrześniu 1939 w mieście nad Brdą ginęli Polacy i Niemcy. Mogiły tych drugich zostały jednak przeniesione w inne miejsca.

<!** Image 2 align=right alt="Image 130518" sub="W domu przy ul. Dworcowej w Koronowie w 1939 roku mieścił się sztab 9. Podlaskiej Dywizji Piechoty. Tablicę pamiątkową oczyścili harcerze. Fot. Jarosław Jakubowski">- W czasach, kiedy budowano osiedle Zawiszy przy ul. Powstańców Warszawy, natrafiono na mogiły Niemców rozstrzelanych przez Polaków w czasie zajść 3 i 4 września 1939 roku. Od 1940 roku znajdował się tam niemiecki „cmentarz zasłużonych”, na którym wieńce składał, między innymi, konsul Japonii. Po ekshumacji szczątki zostały pochowane na cmentarzu w województwie szczecińskim - mówi Wojciech Sobolewski, sekretarz Miejskiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Bydgoszczy.

Niewyjaśniona pozostaje tajemnica szczątków ludzkich znalezionych przed kilku laty na Babiej Wsi. Istnieją przypuszczenia, że mogą to być Niemcy zmarli w czasie ofensywy Armii Czerwonej w 1945 roku, ale z powodu dużej wilgotności nie zachowały się żadne ślady mogące wskazywać na pochodzenie tych ludzi.

W ostatnich latach w naszym regionie miały miejsce liczne ekshumacje niemieckich ofiar wojny. - Najwięcej szczątków wykopaliśmy w Świeciu. Najprawdopodobniej byli to Niemcy uciekający przed Armią Czerwoną z Torunia. Na mocy umowy międzypaństwowej, szczątki zostały przewiezione na cmentarze pod Szczecinem. Ślady są najróżniejsze. W Świeciu znaleźliśmy na przykład zachowaną niemal w idealnym stanie niemiecką prezerwatywę - wspomina Paweł Skutecki, badacz kujawsko-pomorskich nekropolii, były sekretarz Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.

<!** reklama>Znacznie więcej, choć wciąż nie wszystko wiemy o Polakach zamordowanych przez Niemców wkraczających do Bydgoszczy we wrześniu 1939 roku. - Marzyłyby mi się badania Doliny Śmierci z wykorzystaniem nowoczesnej techniki. Obecnie mówi się, że znajdują się tam szczątki około 1200 osób. Tymczasem ekshumację, którą przeprowadzono w 1946 roku, na polecenie UB, przerwano po dwóch tygodniach. Do tego czasu wydobyto szczątki około 300 osób - dodaje Wojciech Sobolewski.

Dowody niemieckich zbrodni odkrywano na ogół w lasach na obrzeżach Bydgoszczy (np. w Lesie Kujawskim), a niekiedy w środku miasta. Na rogu ulic Powstańców Wielkopolskich i Jurasza znaleziono mogiły Polaków zamordowanych najprawdopodobniej w siedzibie gestapo przy ul. Poniatowskiego.

W Bydgoszczy znajduje się około 20 miejsc pamięci, związanych tylko z wrześniem 1939 roku. Najwięcej kłopotów w utrzymaniu sprawia obelisk w Dolinie Śmierci. Jest wysoki i ma chropowatą powierzchnię, co utrudnia jego czyszczenie. - W przyszłym roku planujemy wygładzenie powierzchni obelisku i zastąpienie obecnych emaliowanych tablic z nazwiskami ofiar tablicami granitowymi - dodaje sekretarz MKOPWiM w Bydgoszczy.