"žJestem do niczego..."

O niektórych ludziach mówimy, że mają wysoką samoocenę, a czasem, że są wręcz zakochani w sobie. O innych, że mają samoocenę niską lub że są zakompleksieni.

Ale rozpoznanie niskiej i wysokiej samooceny wcale nie jest takie proste&

Zastanów się, jakie masz zalety. Pomyśl, jakie masz wady. Jak sądzisz, czy pójdziesz do nieba? Jak oceniasz swoją inteligencję - czy ona jest przeciętna?<!** reklama>

Prawie każdy człowiek - jeśli nie cierpi na depresję - uważa siebie za dobrego, jest przekonany, że ma ważne i nieprzeciętne zalety, a jednocześnie jego wady są pospolite, powszechne i w gruncie rzeczy mało istotne. Pod ważnymi względami (np. pod względem inteligencji) uważamy też siebie za przynajmniej nieco lepszych od przeciętnej. Takie pochlebne przekonanie na swój temat nie jest rzadkością, przeciwnie, jest ono powszechne.

Mimo to wśród całego grona ludzi dobrze o sobie myślących jakaś część ma problemy z samooceną. Niska samoocena rzadko objawia się bowiem złym mniemaniem na swój temat! Czasem na pierwszy rzut oka może być w ogóle niewidoczna!

Jak więc ujawnia się owa niska samoocena? Przede wszystkim sprawia ona, że człowiek ma bardzo niestabilny, zmienny obraz siebie. W niedzielę myśli o sobie bardzo dobrze, a we wtorek może przeżywać załamanie i myśli o sobie jak najgorzej.

Ludzie o niskiej samoocenie często przypisują też sobie różne cechy o ekstremalnym nasileniu. „Jestem super” albo „Jestem zupełnie do niczego” - twierdzą. Jeszcze innym typowym objawem zaniżenia samooceny jest niejasny obraz siebie. Takiemu człowiekowi trudno jest w ogóle odpowiedzieć na pytanie: „Jaki jesteś”? W odpowiedzi na takie pytanie pojawia się pustka w głowie, nie przychodzą na myśl żadne cechy - ani pozytywne, ani negatywne.

Tu psycholodzy odkryli bardzo ciekawe zjawisko. Otóż okazuje się, że gdy obraz siebie staje się bardziej klarowny, rośnie zarazem poczucie zaufania do siebie i samoakceptacja. To paradoks - im więcej wiemy o sobie, także o swoich wadach, tym wyższą mamy samoocenę i tym łatwiej jest nam siebie zaakceptować!

Ostatni typowy objaw zaniżenia samooceny to niepewność wiedzy na swój temat. Ludzie z niską samooceną, nawet jak już coś o sobie wiedzą, to przeważnie są bardzo niepewni, czy przypadkiem się nie mylą. Psycholodzy uważają nawet, że niepewność samooceny jest lepszym wskaźnikiem jej zaburzeń niż sama wysokość.

A jak w takim razie objawia się wysoka samoocena? Idzie ona w parze z częstszym przeżywaniem pozytywnych emocji, a rzadszym przeżywaniem negatywnych. Ludzie z wysoką samooceną mają przeważnie dobry humor. Jak powiedział pewien człowiek: „Życie składa się z chwil dobrych i złych. Sztuka polega na tym, aby przedłużać te pierwsze i skracać te drugie”.

Wysoka samoocena to także poczucie kontroli nad własnym życiem, przekonanie, że to, w jakim kierunku ono zmierza, zależy przede wszystkim od nas samych, od naszych wysiłków, starań, decyzji, a nie od przeznaczenia, przypadku czy szczęścia.

Psycholodzy uważają, że samoocena jest pewnym uogólnieniem osobistych doświadczeń życiowych. Jeśli złych wydarzeń było w naszym życiu więcej niż dobrych, będziemy mieli skłonność źle o sobie myśleć.

W pewnym wieku samoocena staje się jednak cechą już niezależną od konkretnych doświadczeń. Wtedy funkcjonuje autonomicznie i możemy ją poprawiać poprzez samą refleksję nad sobą, dobre rozpoznanie swoich właściwości i wgląd w motywy swojego postępowania.**