Odłóżmy przewodniki i poszukajmy miejsc, których przeciętny turysta nie odwiedza. Kościoły, pałace, i dworki stojące w niewielkich miejscowościach mogą zachwycić.<!** Image 3 align=none alt="Image 180374" sub="Dwór Karnkowskich">
Nigdzie indziej w Polsce nie ma tylu gotyckich budowli sakralnych, co na ziemi chełmińskiej. Pomiędzy Drwęcą, Osą a Wisłą wznosi się kilkadziesiąt takich obiektów, które zachowały się w bardzo dobrym stanie. Miłośnicy historii na pewno nie przejdą obojętnie także obok licznych tu dworków i pałaców.<!** reklama>
Pałac można podziwiać na przykład w Nawrze w gminie Chełmża. Wzniesiony w latach 1798-1805 dla Konstantego Kruszyńskiego, po ślubie córki Władysława Kruszyńskiego z Michałem Sczanieckim. przeszedł w ręce zasłużonego dla kultury rodu Sczanieckich. Budynek otoczony jest parkiem pałacowym z pierwszej połowy XIX wieku.
Gotyk na dotyk
Odwiedzając Nawrę, koniecznie trzeba zajrzeć też do kościoła pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej, wzniesionego w XIV wieku. Gotycko-barokowa budowla powstała z kamieni polnych z użyciem cegły. Wyposażenie wnętrza pochodzi z XVII-XIX wieku. Kościół został zniszczony podczas wojen szwedzkich. W XVII wieku przebudował go Jan Kruszyński.
A kto chciałby zobaczyć grodzisko średniowieczne z XIV-XV wieku, powinien z Nawry wyruszyć do położonych w pobliżu Bogusławek.
Kościół pod tym samym wezwaniem co w Nawrze znajdziemy w Grzywnie. Gotycką budowlę wzniesiono pod koniec XIII wieku. Jej wnętrze wyposażone jest w przedmioty z XVI-XIX wieku. W kościele znajdują się organy z początku XX wieku, na wieży wisi dzwon z 1582 roku, odlany przez torunianina Marcina Schmidta. Warto obejrzeć też gotycki kościół parafialny z XIV wieku pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Kiełbasinie.
Tu był Sienkiewicz
Czy to właśnie w Orłowie, wsi w gminie Płużnica, powstawała powieść „Krzyżacy”? Niewykluczone, że przynajmniej część, bowiem Henryk Sienkiewicz zatrzymał się tam na trzy tygodnie w trakcie swojej podróży. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1346 roku. Sławny pisarz do Orłowa przyjechał w 1899 roku. Mieszkał w neobarokowym pałacu, wzniesionym w latach 1865-1870 dla Ludwika Ślaskiego. Budowla była dwukrotnie rozbudowywana - w 1874 roku i 36 lat później. Gdy pałac należał do Ślaskich, mieścił a się wnim bogata kolekcja dzieł sztuki.
Urokliwe dworki zobaczymy m.in. we wsiach Niedźwiedź i Ryńsk. Dwór późnoklasycystyczny w Niedźwiedziu pochodzi z połowy XIX wieku. W międzywojniu znajdowały się w nim cenne zbiory broni, malarstwa, rzeźb, mebli i pamiątek narodowych. Budynek otacza park dworski, założony pod koniec XIX wieku, a zajmujący ponad 8 hektarów. Dwór w Ryńsku, dziś pełniący funkcję szkolno-mieszkalną, także może poszczycić się parkiem. Warto tam zwrócić uwagę na kilka pomników przyrody. W Ryńsku mieści się też kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca z I połowy XIV wieku, a półtora kilometra dalej - grodzisko z IX-XV wieku.
Wieś z przeszłością
Historyczna ziemia dobrzyńska, położona między Drwęcą, Skrwą a Wisłą też na pewno nie zawiedzie turysty. Jednym z miejsc, do których warto tu przyjechać, jest Karnkowo. Wieś była gniazdem rodu szlacheckiego Karnkowskich. Pochodził z niego sekretarz królewski Jana Olbrachta i Zygmunta Starego, Mikołaj Karnkowski, późniejszy biskup przemyski. Zaś Stanisław Karnkowski był arcybiskupem i prymasem Polski oraz doradcą Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy.
W Karnkowie mieści się dwór, wzniesiony w latach 1808-1824, a także kościół św. Jadwigi Śląskiej. Stefan Karnkowski pod koniec XVI wieku na miejscu drewnianej świątyni wniósł obiekt z cegły. Wystrój wnętrza pochodzi z XVI-XIX wieku. W środku znajdują się barokowe rzeźby, płyty nagrobne Karnkowskich i kropielnica granitowa, najprawdopodobniej średniowieczna. Na pobliskim cmentarzu jest kaplica z połowy XIX wieku pw. Świętej Jadwigi.
Barokowe skarby
Na liście wsi, które koniecznie trzeba odwiedzić, powinny się znaleźć Obory. Zobaczymy tam kościół parafialny Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny wraz z klasztorem karmelitów. Oba budynki zbudowano w latach 1627-1753.
Można podziwiać mury kościoła, ale prawdziwie zachwyci się ten, kto odkryje jego bogate wnętrze. Chór z drugiej połowy XVIII wieku, główny ołtarz barokowy z końca XVII wieku z gotycką pietą z pierwszej połowy XV wieku - to tylko część skarbów, jakie kryje świątynia. W klasztorze, który przylega do kościoła, mieści się maleńkie muzeum, zwiedzać można je po uzyskaniu zgody. Przed wejściem znajduje się barokowa brama z 1756 roku, a w niej pieta i rzeźby dwóch świętych.
Jeśli nigdy nie byliśmy w Dobrzyniu nad Wisłą, to czas najwyższy tam pojechać. Na przełomie XIII i XIV wieku w mieście wzniesiono kościół i klasztor Franciszkanów. Z pierwszej XV wieku pochodzi kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Na uwagę zwiedzających zasługują kaplica św. Walentego, krucyfiks barokowy z XVIII wieku i marmurowa płyta nagrobna generała wojsk polskich Damazego Mioduskiego. Klasztor jest trójskrzydłowy ma wspólnie z kościołem wirydarz. Na cmentarzu znajdują się kaplica i grobowce dawnych właścicieli tych ziem.
Tym, którzy chcieliby odwiedzić dawny folwark biskupi, można polecić wycieczkę do Ciechocina. Obok dworu - ciekawy gotycki kościół św. Małgorzaty z XIV wieku z dwiema granitowymi kropielnicami z okresu średniowiecza i z portalem ostrołukowym...
Artykuł powstał w oparciu o materiały krajoznawcze Henryka Miłoszewskiego
