Twój szef nie płaci? Walcz o swoje!

Narzekamy, że za mało zarabiamy, za długo pracujemy, nie wiemy, ile nam się należy za pracę. Kodeks pracy nas chroni, ale my nie umiemy lub nie mamy odwagi po ten oręż sięgać. Na pytania Czytelników podczas telefonicznego dyżuru odpowiadał nadinspektor Edward Zwierzchowski z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Bydgoszczy.

Pracuję w miesięcznym okresie rozliczeniowym, od poniedziałku do piątku. Czasem muszę pracować w soboty i niedziele, jak za te dni powinienem mieć płacone?

<!** Image 2 align=none alt="Image 44241" sub="Rys. Łukasz Ciaciuch">Zasadą jest wyznaczenie innego dnia wolnego za pracę w szóstym dniu tygodnia (sobota). W takiej sytuacji nie przysługuje dodatkowe wynagrodzenie, ale jeśli tego dnia nie wyznaczono, należy wypłacić dodatek. Za pracę w niedzielę należy się normalne wynagrodzenie, plus dodatek w wysokości 100 proc. stawki osobistego zaszeregowania.

Pracuję w firmie ochroniarskiej - umowa na czas określony. W grudniu nie miałem dnia wolnego, a za nadgodziny płacą mi tak samo, bez względu na to czy to niedziela, czy święto.

Za pracę w niedzielę, święto (lub w dniach wolnych udzielonych za nie) należy się 100 proc. dodatek stawki osobistego zaszeregowania. Jeśli np. pracował pan 5 grudnia, a na 27. miał wyznaczony dzień wolny za święto, ale pracował, ten dzień należy potraktować jako świąteczny, za który należy się 100 proc. dodatek.

Jestem ekspedientką w sklepie całodobowym. Nie dostaję pieniędzy za nadgodziny w soboty i niedzielę, a z dniami wolnymi za przepracowane dni są kłopoty.

W handlu dopuszczalna jest praca w niedziele i święta, ale tak jak u każdego innego pracodawcy obowiązuje norma: 40 godzin tygodniowo, 8 godzin dziennie, 5 dni przeciętnie w tygodniu w okresie rozliczeniowym. Praca musi być tak ułożona, aby gwarantowała zachowanie tej normy, a także norm wypoczynku dobowego i tygodniowego oraz co najmniej raz na 4 tygodnie wolną niedzielę. Jeśli pracodawca to narusza, musi zrekompensować pracę 100 proc. dodatkiem za nadgodziny.

Po 20 latach pracy złożyłam wypowiedzenie, przechodzę na rentę rodzinną po mężu. Czy należy mi się jednomiesięczna odprawa?

Zgodnie z art. 92 Kp odprawa rentowa przysługuje tylko w przypadku przejścia na świadczenie z tytułu niezdolności do pracy. Chyba, że taką możliwość zapisano w układzie zbiorowym bądź w regulaminie wynagradzania firmy.

Jak się bronić?

Jestem kierowcą w prywatnej firmie, pracuję za najniższą pensję krajową o wiele dłużej niż przewiduje umowa, także w sobotę, ale w tym dniu nie podpisujemy listy. Jak wyegzekwować pieniądze?

<!** reklama right>Należności trzeba dochodzić przed sądem pracy. Jeśli pracodawca nie dopełnia obowiązku potwierdzania obecności w firmie, dowodem dla sądu są karty drogowe, tarczki tachografu, świadkowie, faktury, zamówienia na towar.

Pracowałem za granicą 10 dni. Dostałem diety. Czy należy mi się też wypłata za nadgodziny, bo pracowałem więcej niż 8 godzin dziennie?

Dieta to nie wynagrodzenie, lecz dodatek na pokrycie zwiększonych kosztów wyżywienia. Oprócz normalnej pensji powinien pan otrzymać dodatki związane z przekroczeniem norm dziennych i tygodniowych czasu pracy, jak na terenie kraju.

Pracuję na umowę-zlecenie, kiedy powinni zatrudnić mnie na stałe? Czy muszę płacić składki za ubezpieczenie pracownicze, jak tego żądają?

Pracodawca może umowy-zlecenia podpisywać bez ograniczeń, inaczej jest w przypadku umowy na czas określony. Jeśli zaś idzie o ubezpieczenia na życie czy od nieszczęśliwego wypadku, jest ono dobrowolne.

Szef wymusza zostawanie po godzinach, nie mamy przerwy, żeby coś zjeść. Jak się bronić?

Jeśli dniówka trwa co najmniej 6 godzin, pracownik ma prawo do jednej, płatnej, 15-minutowej przerwy, do jego wyłącznej dyspozycji. Może być ona dłuższa, jeśli pracodawca zapisze to w regulaminie pracy czy w umowie o pracę. Z kodeksu pracy wynika obowiązek wykonywania poleceń. Jeśli polecenia są wydawane i następuje przekroczenie tygodniowej normy czasu pracy, muszą być wypłacone stosowne dodatki. Pracownik ma dwa wyjścia: domagać się zapłaty lub dochodzić swego w sądzie.

Czy umowę o pracę można wypowiedzieć ustnie?

W żadnym przypadku, tylko na piśmie, z podaniem przyczyn jej rozwiązania. Jeśli pracownik nie zgadza się z wypowiedzeniem, ma tylko jedno wyjście - złożenie pozwu do sądu pracy z żądaniem uznania go za bezskuteczne. Musi to uczynić w ciągu 7 dni od daty wypowiedzenia.

Urlopowe przepychanki

Szef już w styczniu zażądał, abyśmy podali terminy urlopów. Planowanie z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem jest bardzo trudne, w firmie żony jest inaczej.

Pracodawca sporządza plan urlopów, biorąc pod uwagę postulaty pracowników i konieczność zapewnienia firmie niezakłóconego toku pracy. Planem nie obejmuje się 4-dniowego urlopu na żądanie pracownika, a więc jeśli Kowalskiemu przysługuje 26 dni, to planuje 22 dni. Można planu urlopów nie ustalać, jeśli nie ma w firmie związku zawodowego lub on jest i wyrazi na to zgodę. Wtedy udziela się urlopu każdorazowo w porozumieniu z pracownikiem.

Nie wykorzystałem urlopu w trakcie pracy na czas określony. Umowy mi nie przedłużono, czy należą mi się pieniądze za niewykorzystany urlop?

Zgodnie z art. 171 Kp w przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia umowy przysługuje ekwiwalent za niewykorzystany urlop. Prawo zabrania wypłacania go podczas trwania stosunku pracy.

Jestem na urlopie macierzyńskim, planuję wychowawczy. Czy mój szef musi wyrazić zgodę? Czy może mnie zwolnić w czasie jego trwania?

Pracodawca musi udzielić takiego urlopu na pisemny wniosek pracownika, złożony 2 tygodnie przed terminem jego rozpoczęcia. Wniosek powinien zawierać niezbędne dane: z jakiego tytułu, datę rozpoczęcia i zakończenia. Urlop trwać może nie dłużej niż 3 lata, do ukończenia przez dziecko 4 roku życia (jeśli dziecko jest niepełnosprawne - do 18). Kodeks mówi, że pracownika na urlopie wychowawczym zwolnić można tylko w przypadku likwidacji lub upadłości firmy.

To moja pierwsza praca - jestem stażystką z urzędu pracy. Ile trzeba przepracować, aby dostać urlop wychowawczy?

Urlop wychowawczy przysługuje pracownikowi, który był zatrudniony na umowie o pracę przynajmniej 6 miesięcy, liczą się również poprzednie okresy zatrudnienia. Stażysta nie ma uprawnień pracowniczych.